21e eeuwse vaardigheden en cultuuronderwijs
artikelWaar je ook voor kiest: het is belangrijk om doelbewust vakspecifieke kennis te combineren met brede vaardigheden, altijd vanuit een onderbouwde visie op leren.
Model als basis voor vragen
Als je eigentijds onderwijs wilt geven, is het goed om zelf onderwijsdoelen te formuleren en instructie, begeleiding en beoordeling aan te passen aan de leerlingen. Het model van de 21e eeuwse vaardigheden kun je gebruiken om na te denken over vragen als:
- Wat wil je leerlingen bijbrengen en waarom?
- Welke strategieën ga je gebruiken?
- Hoe haak je aan bij de intrinsieke motivatie om te leren?
Werken vanuit een visie
Authentiek leren is een visie die goed aansluit bij onderwijs gericht op 21e eeuwse vaardigheden. Wat houdt ‘authentiek leren’ in?
- Bij authentiek leren is er ruimte voor persoonlijke standpunten en denkbeelden van leerlingen en aandacht voor hun eigen interesses, thema’s en uitingsvormen.
- Bij authentiek leren worden leertaken afgeleid van professionele kunst en van activiteiten van professionals (kunstenaars, vormgevers et cetera). Dit maakt het leren relevanter. Juist als leerlingen leertaken moeten uitvoeren en problemen moeten oplossen die te maken hebben met reële situaties, zullen zij zich verdiepen in de denk- en werkprocessen van experts.
Cultuuronderwijs als apart vak of geïntegreerd aanbieden
In het curriculum kunnen vakken op zichzelf staan of geïntegreerd worden in een leergebied.
- Cultuur kan gebruikt worden in andere vakken, als onderwerp of middel.
- Je kunt ook interdisciplinair werken via projecten met vakoverstijgende thema’s. Alle vakken leveren dan een gelijkwaardige bijdrage. Hierdoor wordt het onderwijs levensechter en betekenisvoller voor leerlingen, wat het ontwikkelen van vaardigheden bevordert.
Werken met open opdrachten
Je kunt het ontwikkelen van 21e eeuwse vaardigheden stimuleren door leerlingen via uiteenlopende opdrachten aan complexe taken te laten werken.
- Beperk je tot globale richtlijnen die ruimte bieden voor eigen initiatief en exploratie.
- Bied leerlingen open-eind-opdrachten, die ze zelf moeten oplossen via onderlinge discussie, onderzoek en gezamenlijke productie, en begeleid hen hierbij.
- Bevorder communicatie en samenwerking tussen leerlingen.
Kennis over het eigen leerproces
Het is belangrijk dat leerlingen kunnen toepassen wat ze leren. Opdrachten moeten aansluiten bij de kennis die leerlingen al hebben en bij de kennis die ze nog moeten opdoen.
- Richt de leeromgeving in op metacognitieve processen. Laat leerlingen verwoorden hoe de opdracht verliep, daarop reflecteren en hierover verantwoording afleggen.
- Maak leerlingen bewust van de manier waarop ze leren en hoe ze informatie verwerken tot kennis.
- Stimuleer een nieuwsgierige houding en speel in op intrinsieke motivatie. Dit helpt leerlingen om te leren.
Beoordeling
Instructie, leren en beoordeling moeten op elkaar afgestemd zijn. Als het doel is om bepaalde vaardigheden te ontwikkelen, dan moet je daar ook passend op beoordelen.
- Wanneer reflectie op het ontwerpproces een belangrijk doel is van een opdracht, kun je bijvoorbeeld werken met een portfolio.
- Zelfbeoordeling en onderlinge beoordeling zijn ook mogelijk. Stel vooraf samen met de leerlingen criteria vast voor de beoordeling. Deze criteria moeten kaders scheppen, maar ook vrijheid laten voor een eigen invulling van de opdracht.
- Bij een authentieke beoordeling kijk je of leerlingen professionele kennis, vaardigheden en houdingen laten zien. Via de beoordeling kun je ook een discussie op gang brengen over de betekenis van kunst en cultuur. Dit kan leiden tot meer begrip, motivatie en actieve verwerking van informatie bij de leerlingen.
Vakspecifieke kennis en brede vaardigheden
Om 21e eeuwse vaardigheden te ontwikkelen via cultuuronderwijs, hebben leerlingen allereerst altijd kennis nodig van kunst, cultureel erfgoed en media. Hieronder een aantal voorbeelden van de combinatie van vakspecifieke kennis met de 21e eeuwse vaardigheden creatief denken, kritisch denken, burgerschap, samenwerken, communiceren en ict- en mediageletterdheid.
Cultuuronderwijs en creatief denken
Creativiteit is de competentie om ideeën te bedenken, problemen op te lossen óf te verzinnen en om producten te maken die nieuw (origineel), nuttig en zinvol zijn.
- Stimuleer creativiteit door leerlingen eerst veel ideeën te laten bedenken. Laat hen vervolgens zelf beoordelen welk idee de moeite waard is om uit te werken.
- Help leerlingen bij het bedenken van een relevant probleem. In cultuuronderwijs is een einddoel of tastbaar eindproduct niet strikt noodzakelijk.
- Stimuleer leerlingen om tussentijds te reflecteren op het maakproces. Hiermee laat je zien hoe belangrijk het (zoek)proces is. Zorg dat het duidelijk wordt dat het proces ook een product kan zijn.
Cultuuronderwijs en kritisch denken
Kritisch denken is de competentie om zelf – onafhankelijk van anderen – tot een oordeel te komen, en daarbij aan te kunnen geven waarop je oordeel gebaseerd is.
- Laat leerlingen reflecteren op eigen en andermans producten, of op concepten als identiteit en uniciteit.
- Breng leerlingen cultuurhistorisch besef bij, zodat zij zich een geïnformeerde en gefundeerde mening kunnen vormen.
Cultuuronderwijs en burgerschap
Burgerschap is een competentie die te maken heeft met de ontwikkeling van sociale vaardigheden, het opbouwen van normen en waarden, en het verwerven van inzicht in maatschappelijke thema’s als duurzaamheid en multiculturaliteit.
- Moedig leerlingen aan zich een mening te vormen over globalisering en de mondiale cultuur.
- Gebruik actuele of sociaal geëngageerde kunst om leerlingen duidelijk te maken dat je culturele fenomenen op verschillende manieren en kritisch kunt interpreteren.
- Bied leerlingen inzicht in de werking van ideologie, en leer hen dat ‘de werkelijkheid’ niet onveranderlijk is.
Cultuuronderwijs en samenwerken
Samenwerken is de competentie om samen met anderen een resultaat te bereiken. In de kunst is samenwerking veelal een open, onderzoekend en explorerend proces. Samenwerking als werkvorm past bij cultuuronderwijs.
- Laat leerlingen bewust werken aan hun sociale vaardigheden en laat hen reflecteren op het verloop van collectieve maakprocessen.
- Laat leerlingen reflecteren op groepsprocessen, met het idee dat een groep soms meer kan bereiken dan ieder individu afzonderlijk.
Cultuuronderwijs en communiceren
Cultuur, kunst en media zijn vormen van communicatie waarmee mensen betekenis geven aan de wereld.
- Leer leerlingen hoe ze hun eigen visies en hun ideeën over zichzelf en de wereld symbolisch kunnen weergeven.
- Cultuur is bij uitstek het domein van de eigen constructie en interpretatie, maar je kunt leerlingen ook laten zien hoe mensen collectief betekenis verlenen aan cultuur.
- De ‘boodschap’ van kunst is niet altijd eenduidig. Laat leerlingen met een eigen creatieve oplossing komen om betekenis te geven aan een kunstwerk of erfgoedobject.
Cultuuronderwijs en ict- & mediageletterdheid
Kunst, erfgoed, media en ict gaan goed samen. Nieuwe-mediatechnologie biedt ongekende mogelijkheden voor een actieve omgang met cultuur.
- Leer leerlingen technische vaardigheden aan om media creatief te gebruiken, of om zelf mediakunst te produceren.
- Gebruik mediakunst en digitaal erfgoed om leerlingen te leren hoe ze media bewust en kritisch kunnen duiden.
Lees verder
artikel
publicatie
opinie
Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)