Autodidacten in de kunst willen voor hun inzet en waarde als kunstenaar en docent normaal beloond worden. Ze hebben zich ontwikkeld buiten formele kunstvakopleidingen om en zijn vaak gewilde coaches en docenten. Vanwege hun ‘street credibility’ n een goede aansluiting met hun leerlingen. Zijn formele onderwijsinstituten en culturele instellingen hier wel van doordrongen?

‘Als zelfstandig ondernemer besef je heel goed dat je kwaliteit moet bieden aan mensen die van je diensten gebruikmaken. Daarom moet iemand die een ruimte bij ons wil huren wel conservatorium of een gelijkwaardige opleiding hebben gevolgd. We willen geen autodidacten die al twintig jaar drummen en vinden dat ze daarom ook wel les kunnen geven.’

Dat zeggen Arjen van El en Iris van de Kamp, muziekdocenten en de oprichters van Muziekhuis Deventer, in de publicatie Zicht op Actieve Cultuurparticipatie 2014.

Maar staat ‘niet officieel opgeleid’ per definitie gelijk aan ‘gebrek aan kwaliteit’? Wij weten wel zeker van niet. Stel je bent rapper, hiphopper of breakdancer of een andere kunstprofessional die anderen iets leert. Je hebt jezelf ontwikkeld door voorbeelden van andere goeie rappers, dancers of hiphoppers. Je doet je ding op straat, in het buurthuis, op festivals; soms kwam je een docent tegen of een peer educator die je verder hielp en begeleidde.

Nu ben je ook anderen je kunst aan het leren, zonder dat je een diploma dans, conservatorium of iets anders formeels hebt behaald. Je bent je steeds verder aan het ontwikkelen door veel te doen en te oefenen; je wordt ook gevraagd door instellingen als docent, omdat je kwaliteit biedt en precies weet wat er leeft onder de groep jongeren die van jou willen leren. Kortom: je bent van onschatbare waarde voor beleidsmakers die de aansluiting met jongeren willen versterken, en voor opleidingen die zich aan het herbezinnen zijn op het geven van onderwijs.

En, last but not least: je bent belangrijk voor jongeren zelf die hun talenten willen ontwikkelen maar minder goed passen in formele structuren.

Echter, hoe meet je de kwaliteit van deze self made docenten? Hoe kom je erachter dat een autodidact hetzelfde niveau heeft als een officieel aan een kunstopleiding opgeleide docent? Om aan deze behoefte tegemoet te komen, is er nu de methode CLOCK. Het is een instrument om portfolio op te bouwen, of jezelf te ‘meten’. Het non-formele leren wordt daardoor vertaald in termen die begrepen worden door formele instellingen zoals onderwijsinstituten en culturele instellingen. CLOCK is in opdracht van het European Cultural Learning Network ontwikkeld en wordt de komende tijd in elf Europese landen uitgeprobeerd.

Concreet zijn er bij CLOCK drie niveaus waarin een kunstprofessional zich kan ontwikkelen, met alle drie een variatie aan competenties: leerling, geoefende en expert. In het online ‘meetsysteem’ is variatie mogelijk; je kunt heel goed op het ene niveau zitten in bepaalde vaardigheden en op een ander niveau in het andere, als het instrument gebruikt wordt als zelfevaluatie-instrument. Voor kunstprofessionals die anderen iets willen leren is het inzetbaar als een portfolio-instrument. Zo bouwen kunstprofessionals een portfolio van gevalideerde activiteiten op.
Onderzoeker Denise Stanley (City University London en Education Strategic Advisor bij Collage Arts):

‘Er was voor degenen die een informele leerweg hebben bewandeld geen gevalideerde manier om de eigen kennis, vaardigheden en kwaliteiten te kunnen aantonen in een wereld die – wettelijk gezien – moet kijken naar de formele diploma’s en getuigschriften. Het EU Lifelong Learning Programma heeft onderzoek gefinancierd naar hoe deze manier van leren zo objectief mogelijk gevalideerd kan worden, zonder het te ‘framen’ in formele structuren.’

CLOCK draagt de oplossing aan door een brug te slaan tussen formele leerwegen en de autodidacte beroepspraktijk.

Maribel Coco Pérez werkt bij Kunstbedrijf Arnhem
Amalia Deekman is senior onderzoeker
Angela Verdurmen heeft een dansachtergrond en is adviseur bij Cultuurmij Oost
Johan Godschalk is ook als adviseur verbonden aan Cultuurmij Oost

Foto: Thinkstock