Bestuurlijke afspraken over cultuurbeoefening ondertekend door OCW, IPO en VNG
artikelDit is de eerste keer dat deze drie partijen bestuurlijke afspraken maken over het hele domein cultuurbeoefening. Op het gebied van erfgoedparticipatie en immaterieel erfgoed werden in eerdere kamerbrieven (2023 en 2024) toezeggingen gedaan over bestuurlijke afspraken met IPO en VNG. Daarnaast is in de Meerjarenbrief ‘De kracht van creativiteit’ (2022) aangekondigd dat OCW, IPO en VNG in 2024 een ‘Nationaal Akkoord Amateurkunsten’ sluiten. Door middel van de nieuwe afspraken wordt ook het Bestuurlijk Kader Cultuur en Onderwijs 2014-2024 geactualiseerd.
Bestuurlijke afspraken cultuurbeoefening (BAC 2025-2028)
De kerngedachte van de bestuurlijke afspraken voor cultuurbeoefening is dat gemeenten, provincies en het Rijk zich samen inzetten voor cultuurbeoefening voor iedereen in Nederland. Of je nou in een dorp woont, in de stad of in het Caribisch gebied. Onder cultuurbeoefening vallen de domeinen cultuureducatie, cultuurparticipatie, amateurkunsten, immaterieel erfgoed, erfgoedparticipatie en talentontwikkeling. Het gaat hierbij om cultuurbeoefening in de vrije tijd, op school en in de kinderopvang.
De drie partijen vinden dat iedereen cultuur moet kunnen beoefenen, want ‘cultuurbeoefening draagt bij aan persoonlijke ontwikkeling, mentale en fysieke gezondheid, en verbindt mensen’. Ze geven hierbij aan dat ‘het klimaat voor cultuurbeoefening onder druk staat’, onder andere door grote regioverschillen en vergrijzing in het verenigingsleven. Ook lichten ze uit dat het ‘ontbreekt aan samenhang in de vele (beleids-)aanpakken en (financiële) instrumenten waarmee de overheden cultuurbeoefening bevorderen’.
Twee delen: visie en afspraken
De bestuurlijke afspraken, die gelden van 2025 tot 2028, bestaan uit twee delen. Het eerste deel beschrijft de gezamenlijke visie, gebaseerd op een probleemanalyse, en kaders en ambities. De probleemanalyse is gebaseerd op de Kennissynthese Cultuurbeoefening, waarin LKCA, RCE en KIEN op verzoek van OCW hebben geïnventariseerd wat op basis van bestaand onderzoek bekend is. Het tweede deel is een convenant met afspraken om de beschreven ambities waar te maken.
De bestuurlijke afspraken hebben onder andere de volgende doelen:
- eenduidiger maken van het beleid voor cultuur-, en erfgoedbeoefenaars, aanbieders en ondersteuners en binnen de overheden zelf;
- toegankelijker maken van cultuurbeoefening voor cultuur- en erfgoedbeoefenaars;
- actualiseren van huidige afspraken tussen de overheden;
- verkennen hoe de overheden met de sector structurele knelpunten en uitdagingen kunnen aanpakken.
Voor dit laatste punt gaan OCW, IPO en VNG samen met partijen uit de sector (beleids-)verkenningen uitvoeren naar structurele knelpunten; complexe problemen die vragen om samenwerking tussen de verschillende overheden. Dit traject richt zich op het versterken van de verbindingen tussen de verschillende domeinen van cultuurbeoefening, en het creëren van duurzame samenwerkingsverbanden tussen overheden en cultuurinstellingen om de sector te versterken.
Ambities en doelen
Als onderdeel van de bestuurlijke afspraken hebben OCW, IPO en VNG drie ambities opgesteld, waaraan doelen voor de lange termijn gekoppeld zijn. Aan deze doelen werkt elke partij vanuit de eigen rol en verantwoordelijkheid.
Ambitie 1: een sterk ecosysteem
Binnen een sterk ecosysteem voor cultuurbeoefening krijgt iedereen de kans om een leven lang cultuur te beoefenen. Met name door het ondersteunen van een sector met gezonde culturele organisaties en verenigingen, deskundige professionals en ruimte om cultuur te beoefenen binnen verenigingen of informele groepen. Een gecoördineerde aanpak op het gebied van beleid en financiering is hierbij noodzakelijk. Doelen die onder deze ambitie vallen zijn onder andere:
- het werken aan een duurzame samenwerking tussen cultuur en onderwijs;
- een goede ondersteuningsstructuur voor aanbieders en beoefenaars van cultuur;
- een sterkere verbinding tussen binnen- en buitenschools aanbod;
- cultuurbeoefening opnemen als vast onderdeel van de meerjarige cultuurvisies van gemeenten.
VNG en OCW zetten zich gezamenlijk in op het versterken van het lokale ecosysteem voor cultuur- en erfgoedbeoefening door de inzet van cultuurcoaches.
Cultuurconnectie is de brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk. Directeur Ryan Emmen over de bestuurlijke afspraken: ‘Een sterk ecosysteem is essentieel voor toegankelijke cultuurbeoefening, en onze leden vormen daarin een onmisbare schakel. Zonder een solide infrastructuur is zo’n ecosysteem simpelweg niet mogelijk. Met deze afspraken wordt ingezet op het versterken van dat fundament en het aanpakken van knelpunten, zodat onze branche maximaal kan bijdragen aan de lokale gemeenschap – daar waar cultuurbeoefening begint.
Een belangrijke stap is dat door deze afspraken de verantwoordelijkheid van overheden voor cultuureducatie wordt onderstreept, ondanks dat het geen wettelijke taak is. Door elementen, zoals de verlenging van Cultuureducatie met Kwaliteit na 2028 en een gerichte inzet op cultuurcoaches te stimuleren, kunnen overheden samen werken aan een sterke, stabiele sector waarin cultuurbeoefening duurzaam wordt verankerd.’
Ambitie 2: de beoefenaar centraal
Voor de tweede ambitie zetten de partijen de cultuur- en erfgoedbeoefenaar centraal. Hierbij geven ze aan dat het van belang is dat mensen cultuur kunnen beoefenen op een wijze die bij hen past. De behoeften van cultuurbeoefenaars en de drempels voor cultuurbeoefening moeten daarvoor in kaart worden gebracht, en waar mogelijk worden ondersteund en gestimuleerd. Een van de doelen die bij deze ambitie hoort is het zoveel mogelijk betrekken van de beoefenaar bij het ontwikkelen van cultuur- en erfgoedbeleid, bijvoorbeeld door participatieve beleidsontwikkeling.
Saskia van Oostveen, directeur van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN): ‘De ambities sluiten aan bij de behoeften van immaterieel erfgoedgemeenschappen, zoals een passende ondersteuningsstructuur, oog voor ruimte voor beoefening van het erfgoed, verlaging van regeldruk, samenhang in beleid, met duidelijke aanspreekpunten. De afspraken kunnen zorgen voor beter zicht op de behoeften van erfgoedgemeenschappen en waar (meer) ondersteuning nodig is.
Aan de andere kant spreken de bestuurlijke afspraken ook van het toegankelijk maken van cultuur voor iedereen in Nederland. Dit betekent ook dat er actief stappen gezet moeten worden om groepen mensen te bereiken die nu buiten het huidige ecosysteem van cultuurbeoefening vallen, of hier een afstand tot ervaren. Door op zoek te gaan naar inclusievere werkmethoden, kan gewerkt worden aan die brede ambitie.’
Ambitie 3: verbinding van cultuur met sociaal-maatschappelijke opgaven
De relatie tussen cultuur, welzijn en gezondheid is veelzijdig en verenigingen, erfgoedgemeenschappen en informele groepen zijn belangrijke bronnen zijn voor saamhorigheid in onze samenleving. De overheden willen zich daarom inzetten voor een sterke verbinding van cultuur en erfgoed met de domeinen zorg, welzijn, onderwijs en het ruimtelijk domein. En het stimuleren van de inzet van cultuurbeoefening als middel voor maatschappelijke opgaven. De impact van cultuurbeoefening als middel wordt hierbij in kaart gebracht. Een voorbeeld is het programma ‘Cultuur en samenleving’, waarin OCW samenwerkt met FCP en LKCA.
Marieke Vegt, voorzitter van de Raad van Twaalf (het landelijke samenwerkingsverband van provinciale steuninstellingen voor cultuureducatie en/of cultuurparticipatie): ‘Het duiden en afstemmen van taken en rollen door de verschillende overheidslagen helpt bij de ambitie om alle kinderen en jongeren op scholen, en cultuurbeoefenaars in iedere regio, dezelfde kansen te geven om eigen talenten te ontwikkelen en ontplooien, via cultureel erfgoed verbinding met het verleden aan te gaan, nieuwe media te ontdekken of cross-overs van kunstzinnige disciplines op te zetten.’
‘De ambitie om de cultuurbeoefenaar centraal te zetten en uitvoerders en beoefenaars actief te gaan betrekken bij de vormgeving van beleid en regelgeving, zien we als een prachtige uitdaging van een democratisch proces om knelpunten op te lossen.’
De bestuurlijke afspraken worden in februari officieel door de overheden gepresenteerd.
artikel
opinie
Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)