Als lid van de ontwikkelcommissie stond Jan Beerten aan de wieg van CKV nieuwe stijl. Niet alles kwam uit de koker van de commissie zelf, want het ministerie van OCW had enkele duidelijke randvoorwaarden. Zo moest de verplichting om cultuuractiviteiten te bezoeken eruit, iets wat hij persoonlijk erg jammer vindt. ‘De leerlingen die dat leuk vinden of dat van huis uit gewend zijn, blijven wel gaan, maar juist die groep die je wilde stimuleren, zie je nu afhaken.’

Grote winstpunt van het nieuwe programma vindt hij dat leerlingen veel meer hun eigen route en interesses kunnen volgen. Neem de weblogs die Beertens leerlingen wekelijks, en op vwo twee keer per week, in de elektronische leeromgeving It’s Learning moeten plaatsen over hun Ontdekking van de Week. ‘Het gaat om dingen die ze gezien of gehoord hebben. Dat kan een modeshow, een nieuwe song van hun favoriete zanger of een film zijn, dat maakt ons niet uit, want we willen vertrekken vanuit wat zij leuk vinden. Ons doel is dat ze elke week om zich heen kijken en merken dat kunst en cultuur overal te vinden is.’

Naast kleine onderzoeksopdrachten door het jaar heen gaan leerlingen in de derde lesperiode langere tijd (4-5 weken) aan de slag met een eigen onderzoek. Ze bepalen zelf het onderwerp en mogen ook zelf kiezen hoe ze het aanpakken. Of ze gaan bijvoorbeeld mensen interviewen, literatuuronderzoek doen of zelf aan een voorstelling meedoen. Zolang het middel maar past bij hun vraag.

Daar moet je als leraar goed de vinger aan de pols houden, is Beertens ervaring. Dat begint al met het formuleren van een realistische onderzoeksvraag. ‘De meesten zeggen: ‘ik wil iets met’, maar dat is te vaag. Je moet hen helpen dat concreter te maken. Welke vraag heb je precies en wat wil je daarover uitzoeken? Ik help ze door vragen te stellen en geef voorzetjes voor hoe ze iets kunnen aanpakken.’

Een van de onderdelen van het onderzoek is dat ze een betoog schrijven over hun onderzoeksthema. Daarvoor werkt de CKV-sectie sinds dit schooljaar samen met Nederlands. Het betoog telt voor beide vakken mee. ‘Bij Nederlands gaat het om de opbouw van het betoog en de spelling, bij ons of het inhoudelijk goed in elkaar zit. Voor beide vakken blijkt dat motiverend te werken.’

Voor de beoordeling van de opdrachten gebruiken Beerten en zijn collega’s rubrics, met het voorbeeldformat van SLO als basis. Elke rubric bevat drie kolommen: criteria voor tekortschieten van de prestatie, voor voldoende en voor uitstijgend boven het vereiste niveau. Bij elk criterium staat vermeld hoeveel punten het oplevert. ‘Leerlingen weten van tevoren waar we op gaan letten, welke dingen meetellen en hoe zwaar ze meetellen.’

‘Omdat elke leerling in principe zijn eigen discipline en invulling kan kiezen, zijn de beoordelingscriteria in de rubrics noodgedwongen algemeen. Het gaat om dingen als of het werk (op tijd) is ingeleverd, of er voldoende bronnen zijn, of onderzoeksvragen realistisch zijn enzovoort. Overigens zit de rubric zo in elkaar dat als een leerling alle opdrachten doet en op tijd inlevert, ze een ruime voldoende kunnen halen.’

Leerlingen beoordelen ook wel eens elkaars werk. ‘In een klas waar de meiden het allemaal goed deden en de weblogs van de jongens mager bleven, heb ik een keer gezegd: meiden, we gaan ontwikkelingshulp geven. We bekijken de weblogs van de jongens kritisch en geven hen tips waarop ze kunnen letten. Dat was hilarisch en leerzaam, ook voor de meiden.’

Een rubric is wat Jan Beerten betreft een onmisbaar instrument om cijfers te geven. ‘Voorheen kon je op basis van een globaal beeld een voldoende of goed toekennen, nu moet je voor leerlingen en collega’s duidelijk verantwoorden hoe het cijfer tot stand is gekomen.’ Daar moet je ook weer niet te ver in gaan, vindt hij. ‘Mijn advies is om je rubric zo compact mogelijk te houden. Mijn collega’s hebben de neiging elk tussenstapje te beoordelen en apart te benoemen. Ik pak het liever iets globaler aan, de kunst is om het hanteerbaar te houden. Je hebt gewoonweg geen tijd om bijvoorbeeld wekelijks op elk weblog uitgebreid feedback te geven.’

Wat wel kan, is dat je leerlingen de kans geeft om bijvoorbeeld die twee ontbrekende items nog aan te pakken. Zo benut je de rubric meer formatief dan summatief. Je rekent leerlingen er niet (meteen) op af, maar geeft ze feedback hoe ze hun prestatie kunnen verbeteren. ‘Ik ben voor een ontwikkeling die minder draait om het afvinken van de rubric en meer om persoonlijke groei, dat is toch waar ons vak om draait. We zijn er in de sectie nog niet over uit wat we uiteindelijk precies willen beoordelen: Inzet? Groei? Persoonlijke keuzes? Daarover voeren we samen pittige discussies en dat is ook goed.’