‘Al van jongs af aan word ik aangetrokken door mensen die buiten de norm vielen’, vertelt Maribel Coco Pèrez (Rozet, Arnhem). Als dochter van Spaanse immigranten voelde ze zich zelf ook vaak anders dan anderen. Haar ouders stimuleerden haar door te leren. Ze belandde na haar hbo-opleiding bewegingsagogiek in de culturele sector en werkte met jongeren in urban arts.

In 2017 was Maribel één van de eerste Nederlandse lichting die een CLOCK-certificaat haalde voor haar creatieve praktijkbeoefening. Via een Europees onderzoeksprogramma had ze Denise Stanley-Chard leren kennen, een van de grondleggers van CLOCK. Maribel was meteen gegrepen door de idee achter dit instrument: de erkenning van non-formeel leren, leren in de praktijk. ‘CLOCK laat je reflecteren op wat je kan en wat je in je hebt. Het gaat om mensen in hun kracht zetten en bewustwording creëren.’

CLOCK is een community van autodidacten uit negen landen in de culturele en creatieve sector, die als peers van elkaar leren. In Nederland stimuleren wij als LKCA samen met Rozet en Cultuur Oost de inzet van de toolkit. Want door de erkenning van autodidacten verrijk en verbreed je de cultuursector.

Neem bijvoorbeeld Ismène Elbers. Zonder een certificaat van CLOCK was ze misschien wel nooit co-teacher bij CultuurLoper en coach voor onder andere jong talent geworden. ‘Door covid heb ik nu noodgedwongen een betaalde baan als teamleider. Dankzij CLOCK kon ik aantonen dat ik een hoog niveau had en dus ook hierdoor kon werken met dit salaris. Ook in mijn huidige functie gebruik ik creativiteit. Mijn grootste uitdaging is het uitdragen van het belang van creativiteit in onze maatschappij. De kunsten zijn voor mij mooie gereedschappen om dit tot bewustwording te krijgen door het te doen te ervaren en te kunnen bekijken vanuit diverse perspectieven.’

In andere sectoren bestaat al langer erkenning voor zogeheten eerder verworven competenties (evc’s), maar in de cultuursector nog niet. CLOCK voorziet daarin. In een portfolio verzamelen autodidacte kunstprofessionals informatie over hun vaardigheden in creatieve praktijkbeoefening, ondernemerschap, overdracht van kennis en kunde en de bijdrage van hun project aan het sociaal potentieel van mensen. Ze schrijven drie reflectieverslagen en na peer review volgt dan een beoordeling. Er zijn certificaten op niveau 4 (starter of advanced trainee, vergelijkbaar met mbo, havo), 5 (associate degree, hbo) of 7 (expert of master).

Ook het verhaal van Melvin Kolf (Presikhaaf University) maakt duidelijk wat de impact van CLOCK is. Hij groeide op in een achterstandswijk met een moeder in de bijstand en zonder vader. ‘Ik had het geluk dat ik redelijk goed kon voetballen. School vond ik niet belangrijk, ik dacht ik word toch miljonair.’ En inderdaad, tijdens zijn eerste jaar mbo kreeg Kolf een voetbalcontract. Alleen zat hij vier jaar later weer werkloos thuis, zonder papiertje.’ Via vrijwilligerswerk belandde Kolf in het jongerenwerk en als directeur van de Presikhaaf University wil hij jongeren (16-25 jaar) uit de Arnhemse wijk Presikhaaf kansen bieden. Een team van vijftig vrijwilligers zorgt voor onder meer huiswerkbegeleiding, sportactiviteiten en hulp bij schulden.

Zelf ziet Kolf dat CLOCK een gouden kans is voor zijn vrijwilligers. ‘Ze hebben zoveel vaardigheden opgedaan, het zijn de beste professionals die je je kunt wensen.’ Intern levert hij ook wel certificaten uit, maar die zijn zonder erkende waarde. En juist die erkenning door de buitenwereld is belangrijk.

Dat CLOCK ook voor het formele onderwijs lessen heeft, maakt het verhaal van beeldend kunstenaar Sunyong Glebbeek duidelijk. Ze zag als 14-jarige het schilderij ‘Evolutie’ van Mondriaan in het Haags Gemeentemuseum. ‘Het zei me: ga op reis en verken. Het heeft me letterlijk en figuurlijk in beweging gebracht.’

Het inspireerde haar ook tot de oprichting van Future Me. Het project is ontwikkeld samen met scholen, kunstenaars en wetenschappers. Het doel is om jongeren via kunst en cultuur te laten ontdekken wie ze zijn en willen worden. ‘Veel jongeren hebben een laag zelfbeeld, denken dat het niet haalbaar is wat ze willen. Wij leggen liever de focus op kracht in plaats van klacht. We vragen wat ze leuk vinden, wat ze wèl goed kunnen en wat ze willen leren.’

Die andere blik – kijk naar passie en mogelijkheden in plaats van gebreken – mag in het schoolse leren meer groeien. Dat is ook de rode draad in de discussies in de breakoutrooms rondom verschillende stellingen:

Er is nog veel werk aan de winkel, ziet ook Coco Pérez. ‘We komen veel mensen tegen die de creativiteit zijn kwijtgeraakt die ze als kind hadden.’ Gelukkig doen veel mensen in de praktijk alsnog creatieve vaardigheden op en worden die dankzij CLOCK zichtbaar.  

In de publicatie Tijd voor CLOCK!, die we 10 juni ook lanceerden, nemen we je mee in het traject en zie je welke stappen een kandidaat doorloopt om uiteindelijk het certificaat te bemachtigen. Gecertificeerde CLOCK’ers vertellen wat het hen heeft gebracht en de CLOCK-organisatie deelt de plannen voor de toekomst. Wist je bijvoorbeeld dat scholen CLOCK ook kunnen inzetten als studenten dreigen uit te vallen?