Wij zijn er bij LKCA van overtuigd dat kunst en cultuur een verbindende kracht hebben en dus als middelen benut kunnen worden om eenzaamheid tegen te gaan. Vanuit die overtuiging zijn wij ook lid van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. We ontwikkelden een praatplaat over effecten van kunst en cultuur op kwaliteit van leven, talentontwikkeling, taboedoorbreking, zingeving, in beweging komen en meemaken/meedoen. Dit zijn aspecten die juist bij eenzaamheid van belang zijn.

De praatplaat is voor professionals die aan de slag willen met het tegengaan van eenzaamheid door de inzet van kunst en cultuur. De begrippen op de praatplaat zijn een uitnodiging om te vertalen naar je eigen context, doelgroep en ideeën. Ze helpenom na te denken over het eigen culturele aanbod. Op welke manier wil je van betekenis zijn en waaraan wil je je steentje bijdragen?

Ook is het zinvol om met samenwerkingspartners de begrippen op de plaat te bespreken en samen te kijken wat je wilt bereiken. Het gebeurt vaak dat professionals uit verschillende domeinen net even andere interpretaties hebben. Om die verschillen inzichtelijk te maken, bevat de praatplaat een gesprekscanvas met vragen die je samen beantwoordt. Denk bijvoorbeeld aan het gezamenlijke doel, wie welke rol heeft en waar een ieders expertise ligt.

Op verschillende plekken in het land zijn al mooie voorbeelden van kunst en cultuur tegen eenzaamheid. Zo startte Artiance (Alkmaar) drie jaar geleden met activiteiten in de Week tegen Eenzaamheid. Inmiddels zijn ze actief deelnemer in de lokale eenzaamheidscoalitie van Alkmaar. Vrijwel iedere gemeente in Nederland heeft al zo’n coalitie opgestart. Goed om hier naar te informeren als je iets wilt betekenen tegen eenzaamheid in jouw omgeving.

‘Zeg altijd ja’, begint Hanneke Vries, programmamanager Sociaal Domein bij Artiance. ‘En vraag altijd door’, vervolgt ze. ‘Een tijdje geleden kregen we bezoek van een oudere vrouw, zij vroeg het telefoonnummer van een regisseur. Wat bleek? Ooit volgde ze een regiecursus maar daar had ze nooit wat mee gedaan. Nu wilde ze een voorstelling maken over ouder worden en de bijkomende kwetsbaarheid. Haar simpele vraag mondde uit in een theatervoorstelling over verhalen van senioren.’

Het is slechts één van de vele voorbeelden van activiteiten die Artiance op poten heeft gezet om eenzaamheid tegen te gaan. Vries vertelt enthousiast over een kunstzinnige werkplaats voor jongeren met een psychische kwetsbaarheid. ‘In kunst is immers niets te gek.’ Ook koppelen ze senioren in een verzorgingshuis aan een beeldend kunstenaar om samen te schilderen.

Artiance werkt steeds meer samen met partners uit het sociale domein. ‘In het begin moesten we elkaar en vooral elkaars taal leren kennen. Dat kost tijd, maar het levert ook veel op’, vertelt Vries. ‘De sociale partners zijn belangrijk om bijvoorbeeld zicht te krijgen op de behoeften van deze groep mensen. Die partners zijn dus eigenlijk antennes in het veld.

Binnenkort start Artiance een project samen met Humanitas. Medewerkers van Humanitas letten bij de huisbezoeken nadrukkelijker op of er behoeften zijn op cultureel vlak. En dat hoeft niet ingewikkeld te zijn, benadrukt Vries. ‘Staat er een piano in de woonkamer, dan ligt het voor de hand daar op door te vragen.’

Financiering hoeft geen probleem te zijn, stelt Vries. ‘Het is een kwestie van risico’s nemen, dat wel. Maar als de inhoud sterk is, vind je altijd subsidie. Bedenk ook dat je niet al het werk zelf hoeft te doen, doorverwijzen kan ook. Het belangrijkste is zonder meer dat je iemand nooit in de kou laat staan.’ Fred Vos (gemeente Cuijck) beaamt dat. ‘Er is voldoende aanbod dus het is belangrijk dat je weet wat nodig is. En je moet een permanente focus hebben op de mogelijkheden om die mensen uit de spiraal van eenzaamheid te halen.’

Onder de vlag van het programma ‘Over de Drempel’ is in Leeuwarden inmiddels een aantal culturele projecten gestart in de tweede subsidieronde. Cultuurmakers en maatschappelijke partijen werken hierin samen aan projecten om eenzaamheid tegen te gaan. Cristien Bajema is algemeen projectleider van het programma én beleidsadviseur WMO bij de gemeente. Samen met artistiek leider Tamara Schoppert geeft zij leiding aan het programma.

Een open call in de eerste ronde leverde een honorering op van zes projecten. In de tweede editie werden, mede vanuit extra coronagelden, negen projecten gehonoreerd. Ze zijn heel verschillend en hebben daarmee een brede ‘scope’. ‘Er zijn projecten die sterk insteken op het artistieke en projecten waarbij juist andere aspecten de nadruk krijgen’, vertelt Schoppert. ‘Met kunst en cultuur maak je eenzaamheid écht bespreekbaar’, vult Bajema vol overtuiging aan.

Al de projecten in Leeuwarden komen echt in de haarvaten van de wijken. Van een talentorkest voor mensen zonder enige muzikale ervaring tot ‘sprekende stenen’ in de stad waar je je oor te luisteren kunt leggen bij de zintuigelijke eenzaamheidspoëzie van professionele schrijvers. Een andere gemene deler is de betrokkenheid van een sociale partner. ‘Zo versterken het culturele en het sociale domein elkaar’, legt Schoppert uit. ‘Zij kennen de behoeften, wij voegen iets artistieks toe. Je kunt wel in elke wijk gaan knutselen, maar het krijgt een diepere betekenis als je dat samen met een kunstenaar doet. En misschien het allerbelangrijkste: wij spreken mensen niet aan op hun eenzaamheid, maar op hun talent of een emotie als liefde. In hun leven brengen we iets wat positief is.’

Lees ook ons kennisdossier cultuur en eenzaamheid