Kennisdossier Cultuur en gezondheid

Veel culturele professionals werken in zorg en welzijn. En dat is maar goed ook, want het is duidelijk dat kunstbeoefening positief bijdraagt aan de gezondheid van mensen. Of het nu gaat om lichamelijke of psychische gezondheid.
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel

Begrippen

Positieve gezondheid

Huisarts en onderzoeker Machteld Huber introduceerde in 2012 het begrip positieve gezondheid. Dit is een brede kijk op gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven. Cultuur, het actief iets doen met kunst, wordt gezien als een van de middelen om de positieve gezondheid te bevorderen. 

Positieve psychologie

Positieve psychologie is de wetenschap van optimaal functioneren en welbevinden. Onderzoek laat zien dat positieve emoties mede kunnen leiden tot beter functioneren. Positieve psychologie kan als kader dienen om interventies te ontwikkelen die het welbevinden en de veerkracht van mensen kunnen verhogen (Seligman & Csikszentmihalyi, 2000). Het gaat hierbij dus om interventies die een positief gevoel, gedrag of cognities stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan het herkennen en gebruiken van je sterke punten en het ondernemen van activiteiten met anderen (Sinnema, H. et al, 2014). Barbara Frederickson (2001, 2013) werkte dit verder uit in de Broaden and Build Theory. De kern hiervan is: positieve emoties verbreden aandacht, cognitie en handelen – ze verbreden iemands horizon (broaden effect). Hierdoor bouwt iemand fysieke, cognitieve en sociale hulpbronnen op (build effect).

Positive youth development (PYD)

Zowel jongerenbeleid als cultuurparticipatiebeleid is gericht op het stimuleren van talentontwikkeling, het opbouwen van een sociaal netwerk en het actief meedoen in de samenleving. Uitgangspunten die aansluiten bij het raamwerk van Positive Youth Development dat steeds meer terrein wint in beleid en praktijk rond jongeren in kwetsbare posities. Veel beleid stelt het probleem van jongeren centraal in de hulp en ondersteuning en gaat uit van de risicofactoren voor de ontwikkeling van jongeren. Hoewel dit uitgangspunt in sommige gevallen noodzakelijk is, is er een beweging binnen het jongerenwerk gaande om in beleid en praktijk meer aandacht te besteden aan de beschermende factoren bij de ontwikkeling van jongeren in kwetsbare posities. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van het raamwerk van Positive Youth Development. Aanpakken die gebruik maken van dit raamwerk hebben een positief effect op interpersoonlijke vaardigheden, de kwaliteit van relaties met volwassenen en leeftijdgenoten, probleemoplossende en cognitieve competenties, persoonlijke effectiviteit en schoolprestaties.

Social prescribing

In het Verenigd Koningrijk bestaat het al langer: social prescribing. De (eerstelijns)zorg verwijst door naar creatieve-, scholings- of bewegingsactiviteiten om herstel en veerkracht bij patiënten te bevorderen. Het gaat dan om mensen die geen of weinig medische behoefte hebben, maar die wel wat kunnen hebben aan activiteiten of ondersteuning. De meest voorkomende route is de huisarts die doorverwijst naar een welzijnscoach, die op zijn beurt de client verbindt aan een passende activiteit.

Overige bronnen

  • In het Kennisdossier Cultuur en mentale gezondheid belicht het Trimbos Instituut de positieve effecten van cultuurparticipatie op de mentale gezondheid en onze samenleving.
  • Cultuur op recept : Nationaal verslag Nederland van AFEdemy (2022). Het project ‘Culture on Prescription’ is een samenwerkingsverband van organisaties uit Nederland, België, Duitsland, Ierland, Portugal en Roemenië. Hun doel is om eenzaamheid en isolement bij ouderen en mensen met psychische problemen aan te pakken. Dit willen ze bereiken door de beste praktijken op het gebied van social prescribing in kaart brengen en oplossingen te ontwikkelen waarbij cultuur en gezondheidsbevordering worden gecombineerd.
  • De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft 900 onderzoeken geanalyseerd en concludeerde in 2019 officieel: het actief of passief beleven van kunst bevordert de gezondheid en het algehele welbevinden.
  • CultureForHealth rapport. Dit review onderzoek (Culture Action Europe 2022) naar de positieve effecten van kunst en cultuur op gezondheid en welbevinden bouwt voort op het hierboven genoemde WHO-rapport uit 2019. Ook studies naar de positieve effecten van cultuur tijdens COVID-19 zijn opgenomen.
  • Kunst en positieve gezondheid. Een overzichtsstudie in opdracht van het ministerie van OCW waarin de laatste stand van zaken over cultuur, kunst en langdurige zorg in wetenschap, praktijk en beleid in kaart is gebracht.
  • Publicatie ‘Kunst in de Zorg is goud waard’. Binnen de langdurige zorg brengt kunst plezier, positiviteit, diepgaand contact en uitdaging. Dat is de belangrijkste conclusie uit het onderzoek van Amsterdam UMC en Leyden Academy on Vitality and Ageing.
  • Kunst doet goed. Een onderzoek naar de kwaliteiten en de meerwaarde van het project Kunst op Recept voor de betrokkenen.
  • Creative health: The Arts for Health and Wellbeing. De resultaten van twee jaar onderzoek en discussies met patiënten, deskundigen uit gezondheidszorg en sociaal domein, artiesten, beleidsmakers e.a.
  • Het project Tijd van je leven brengt mensen door middel van kunst en cultuur bij elkaar en stimuleert daarmee de positieve gezondheid. Bekijk de resultaten in het onderzoeksverslag.
  • Het onderzoek Cultuurparticipatie en Positieve Gezondheid (2023) bestaat uit een literatuur- en praktijkonderzoek waarin de werking van cultuurbeoefening wordt aangetoond.

    Vond je dit artikel interessant?

    Gemiddelde 5 / 5. totaal 3

    Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

    Reacties (1)
    Koert Hommel 12-01-2021

    Muziekids: www.muziekids.nl maakt samen met kinderen en jongeren muziek in ziekenhuizen en kinderklinieken.

    Het doel? 'Het met muziek aangenamer maken van het verblijf van kinderen in zorginstellingen'.

    Jaarrond wordt muziek gemaakt in muziekstudio's in steeds meer ziekenhuizen. En als een kind minder mobiel is, dan komt de muzikant met een instrumententrolley aan bed.

    Muziekbeleving biedt kinderen ontspanning, afleiding en plezier. Het voegt positieve herinneringen toe aan een bezoek aan of verblijf in het ziekenhuis. Het geeft kinderen zelfvertrouwen én versterkt de band tussen ouders en kinderen, maar ook tussen arts/verpleger en patiënt. In tien jaar tijd is bij Muziekids veel kennis en praktijkervaring opgebouwd over de inzet van cultuur in de zorg.

    Ik vind Muziekids een prachtig voorbeeld van hoe cultuur en zorg elkaar op een hele praktische manier kunnen inspireren en versterken.

    reageer
    Praat verder over dit onderwerp met deze expert(s):
    Finn Minke
    Finn Minke
    Functie: Specialist Cultuurparticipatie
    Expertise: zorg en welzijn
    finnminke@lkca.nl
    030 - 711 51 39
    Bekijk alle experts
    Bijgewerkt op:
    Gepubliceerd:
    Deel dit artikel