‘Excell shall never be the same.’ Dat noteert een van de deelnemers na afloop in de chat. En inderdaad, dankzij de vormgeving van kunstenaar Sjef van Beers is dit oersaaie Office-programma opeens omgetoverd in een spannende kantoortuin waar veel te ontdekken valt. We wandelen langs kunstwerken, kiemplantjes en culturele spelers.

Harm Hofmans (hoofd educatie MU), Shirley Hendrikse (hoofd educatie STRP) en kunstenaar Sjef van Beers zijn onze reisleiders. Zij leiden ons door het Eindhovense leerecosysteem dat het mbo-festival Future Cities mogelijk maakte. Binnen dit project kregen mbo-studenten masterclasses over kunst, design en technologie. Acht van hen hebben uiteindelijk in hun vrije tijd een festival opgezet onder begeleiding van MU/STRP. Dit mondde uit in een leergemeenschap vanuit MU/STRP met docenten, studenten en kunstenaars.

Net als in een biologisch ecosysteem, is er in een leerecosysteem idealiter een samenspel tussen alle elementen, gericht op de (culturele) vorming van jongeren. ‘Het is een totaal waar je nooit precies weet wie wie is. Je bent wel met elkaar verbonden, ieder doet iets wat invloed heeft op iets anders’, omschrijft Hendrikse het leerecosysteem. ‘En boven het lokale systeem zit LKCA als een cultureel Staatsbosbeheer die monitort en waar nodig ingrijpt om cultuur te helpen bloeien.’

De natuur als metafoor en inspiratie is in de kunsten actueel. Hendrikse en Hofmans leiden ons langs kunstwerken die daarvan getuigen. Zoals de robot van Sunjoo Lee en Ko de Beer die, geleid door sensoren die onder meer temperatuur en luchtvochtigheid meten, boomringen tekent. Of de komkommerplanten van Spela Petric die bewegen op het ritme van een computerprogramma.

Zo gaan techniek, kunst en natuur een innig verbond aan. Deze kunst laat ons nadenken over wie we zijn, wat we kunnen worden en hoe onze wereld eruit zou kunnen zien. Het project Future Cities prikkelde mbo-studenten om na te denken over die vragen en zelf hun toekomst vorm te geven.

Eén van die studenten is Loïs Claassen. ‘Ontdekken wat ik wil en kan, en wie ik wil zijn’, was precies de reden waarom ze zich aanmeldde om het Future Cities Festival mee te organiseren. Juist het feit dat ze dit buiten schooltijd kon doen, samen met mensen van andere opleidingen en organisaties, vond ze leuk.

‘Ik wil altijd zoveel mogelijk buiten de school doen. Ik studeer niet voor een diploma, maar voor de mensen die ik leer kennen en de ervaringen die ik dan opdoe.’ Super leerzaam vond ze het. Een school is een veilige omgeving met altijd wel een vangnet. Daarbuiten kom je jezelf tegen. ‘Het is een reality check. Ik heb geleerd dat dingen ook fout kunnen gaan en dat dat niet per se erg is.’

Dit soort projecten kan studenten enorm veel brengen, vindt ook Jochem de Chene (leiding mbo-vormgeving De Rooi Pannen). Hij was enthousiast over de samenwerking binnen het Future Cities Project. Maar hij liep intern wel tegen obstakels aan. ‘In het mbo leid je voor heel concrete profielen op. Dat maakt het lastig om zijstapjes te maken. Zodra je buiten de grenzen van eigen opleiding gaat, blijkt het lastig om draagvlak binnen het team te krijgen.’

Anderen herkennen dat. Buitenschoolse activiteiten passen lastig in het rooster. Collega’s vinden enthousiaste aanjagers lastig, want die dwingen hen alleen maar harder te werken. En hoe zit het met de ambitie van studenten? Hebben die wel allemaal dezelfde drive als Loïs? Culturele spelers als MU, STRP en het Parktheater juichen samenwerking met mbo-opleidingen juist toe. ‘Zo houden we voeling met de jonge generatie’, stelt Hendrikse.

Elke speler binnen het leerecosysteem heeft dus een eigen perspectief op de meerwaarde van  samenwerking. Hoe kun je een bloeiend landschap creëren waarbinnen partijen elkaar nodig hebben om zelf te groeien? Er rollen diverse voorwaarden voor soepele samenwerking over tafel: niet alleen halen, maar ook brengen, nieuwsgierig en adaptief zijn, weten wat je zelf te bieden hebt, openstaan voor de verwondering.

En niet onbelangrijk: goed luisteren naar wat studenten inbrengen, want zij vormen de spil van het ecosysteem. ‘We zijn overal ergens expert in, ook de student’, zoals Hofmans het formuleert. En student Jozua Kreemers vult aan: ‘Zet in op intrinsieke motivatie, dan krijg je meer mensen mee.’

Onze collega Huub Braam doet onderzoek naar leerecosystemen. Hij vergelijkt een florerend ecosysteem met een zwerm spreeuwen: ‘Je vliegt samen op en vormt samen een nieuwe grote vogel.’ Hoe je dat kunt bereiken, gaan we de komende vier jaar samen met het veld verder verkennen, met proeftuinen en goede voorbeelden.

Creating the environment : the cultural ecosystems of creative people and places
Talent ontwikkelen in leerecosystemen
Proeftuin Cultuur om de hoek
Kunst en technologie – interview met Harm Hofmans en Shirley Hendrikse
De ontmoeting tussen mensen en makers centraal, ook in tijden van corona?
Kansen voor kunst en technologie in het onderwijs
Doorlopende leerlijn kunst & technologie
Kunst als innovator

Dit jaar besteden we vaker aan leerecosystemen in het mbo, waarin we steeds een ander praktijkvoorbeeld centraal stellen.