De provincies scoren lage rapportcijfers voor hun cultuurbeleid. Vaak blijft het onzichtbaar, is het weinig actief en te bureaucratisch, blijkt uit een enquête onder culturele professionals. Voor een deel berust dit oordeel op gebrek aan kennis van wat de provincie precies doet; de provincies communiceren er ook niet altijd even helder over.  
Ik hoop op winst voor partijen die zich actiefinzetten voor cultuureducatie en -participatie. 

Met uitzondering van de PVV, VVD en Forum voor Democratie zien de partijen een taak voor de provincie weggelegd ten aanzien van cultuureducatie en -participatie. Vrijwel alle partijen willen dat kinderen en jongeren kennismaken met kunst en erfgoed via cultuureducatie in het onderwijs. De dappere stembusganger bij wie ‘cultuur voor iedereen’ na aan het hart ligt, kan de uitslag met een gerust hart tegemoet kan zien. 

Maar laten we niet op de feiten vooruit lopen. Partijen verschillen in de aspecten van cultuureducatie en -participatie die ze benadrukken, in de manier waarop zij daaraan willen werken en in wat de rol van de provincie daarin zou moeten zijn. Wat er uiteindelijk in het coalitieakkoord terechtkomt zou per provincie nogal kunnen verschillen. 

Voor cultuureducatie en -participatie heeft de PvdA in Limburg, Friesland, Overijssel, Gelderland, Groningen en Noord-Holland behoorlijke ambities die op hoofdlijnen overeenkomen. 

De PvdA wil vooral de huidige koers voortzetten met bestaande, bewezen instrumenten zoals fondsen; het Jeugdfonds Sport & Cultuur, Stichting Leergeld, Iepen Mienskipsfûns en rijksregelingen zoals Cultuureducatie met Kwaliteit. Specifieke doelgroepen, zoals leerlingen in vmbo en mbo en kinderen uit financieel minder bedeelde gezinnen, krijgen extra aandacht. In sommige provincies liggen er al concrete voorstellen, zoals de oprichting van een ondersteuningsfonds voor scholen waaruit vervoerskosten of extra ondersteuning betaald kan worden (PvdA Gelderland).  

Zowel PvdA als GroenLinks willen cultuur toegankelijker maken voor mensen die niet als vanzelfsprekend mee kunnen komen in de samenleving, en leggen daarbij de nadruk op jongeren (Noord-Brabant). Zij zien dit als een aandachtspunt bij het bestaande provinciebeleid dat zij over het algemeen willen continueren. 

Enkele provincies noemen de koppeling met cultuureducatie. In Zeeland krijgt cultuureducatie, een heel specifieke rol, namelijk om creatief en oplossingsgericht denkend burgerschap te stimuleren. Cultuureducatie zou burgers leren buiten de bestaande kaders te denken. 

Over cultuurparticipatie in de provincie laat GroenLinks zich niet of nauwelijks concreet uit. 

50PLUS zet landelijk in op de culturele infrastructuur, met name musea, door AOW-gerechtigden en scholieren tot en met 12 jaar kosteloos een Museumkaart aan te bieden. Onder meer Groningen en Zuid-Holland nemen dat over in het provinciale partijprogramma. Cultuureducatie- en participatie worden niet als doel op zich gezien, maar worden bij alle provincies genoemd als aandachtspunt, zoals de toegankelijkheid van (culturele) voorzieningen en monumenten voor mensen met een beperking. 

50PLUS Limburg valt op. Vanuit trots op de eigen provincie wil zij ‘structurele investeringen doen voor het behouden en verbeteren van o.a. de Limburgse cultuurinstellingen, verenigingsleven, muziekscholen, bibliotheken en dialecten.’ 

De VVD en de PVV houden zich op het gebied van cultuureducatie en cultuurparticipatie over het algemeen op de vlakte, zij vinden dat het geen provinciale taak is. Ook Forum voor Democratie vindt cultuur geen kerntaak.

De VVD waardeert cultuur en vindt dat deze voor iedereen toegankelijk moet zijn, maar benadrukt de economische waarde en financiële zelfredzaamheid van (grote) culturele instellingen. VVD Utrecht ziet wel de waarde van cultuureducatie in het onderwijs en VVD Noord-Brabant is de enige die ‘amateurkunst’ in zijn programma noemt, maar zij benadrukken de rol van gemeenten daarin en vinden dat de provincie zich op afstand moet houden. ‘Een bloeiend cultureel veld met voor ieder wat wils draagt bij aan het rijke Brabantse leven. De rol die de provincie hierin speelt, is beperkt. Aangezien amateurkunst en verenigingen verankerd zijn in de lokale maatschappij en de activiteiten een lokaal bereik hebben, is het beter dat gemeenten hier de ondersteunende taak op zich nemen en dat de provincie zich daar niet mee bemoeit.’

PVV Utrecht is expliciet over de provinciale kerntaken: ‘Zo heeft de provincie geen rol in het onderwijs. Cultuureducatie moet dan ook niet worden gefinancierd uit de provinciekas. De PVV schrapt deze post.’ 

FvD is dit jaar voor het eerst ook provinciaal zichtbaar. De partijprogramma’s maken geen woord vuil aan cultuur, cultuureducatie of cultuurparticipatie. FvD pleit voor focus op de provinciale kerntaken en cultuur hoort daar kennelijk niet bij. In Friesland maken ze echter een uitzondering. Onder de noemer ‘natuur en recreatie’ leggen ze de link tussen cultuur en toerisme. ‘Een aantrekkelijke provincie (…) levert werk en geld op. Om dat een verdere impuls te geven, willen we (…) de culturele infrastructuur van LF2018 behouden en uitbouwen.’ Het verschil met de PVV en VVD is dat deze partijen daar expliciet stelling in nemen door cultuur te benoemen.

CDA, ChristenUnie en D66 willen over het algemeen het bestaande beleid continueren, of pleiten voor meer geld of meer bereik (zoals bij CMK) in gemeenten. Zij willen kansen creëren door de samenwerking op verschillende niveaus te verbeteren: tussen gemeenten, tussen scholen en culturele instellingen, tussen scholen en pabo’s en met bedrijven. Cultuurhistorie is een belangrijk terugkerend item in SGP partijprogramma’s als het gaat om cultuureducatie.  

In Overijssel vinden D66 en ChristenUnie dat de regie bij de scholen ligt. De ChristenUnie benadrukt meermaals dat het onderwijs over ‘het hoe’ gaat. Dat is geen nieuws, maar een feit, gezien de Nederlandse onderwijswetgeving. Het is onduidelijk welk signaal zij daarmee willen afgeven en aan wie. Deze partij stelt zich ten aanzien van cultuureducatie onduidelijk op: vinden zij de kerndoelen die samenhangen met cultuureducatie wel of niet tot het curriculum van de school horen?

D66 benadrukt dat cultuureducatie door de druk op het onderwijs een vrijwillig karakter zou moeten hebben: ‘D66 staat een vrijwillige vorm van cultuureducatie voor, want scholen moeten al zo veel. Een school kan zelf kiezen voor de kunstvorm en het moment waarop die aangeboden wordt.’ Dat is een opvallend liberale stellingname op dit onderwerp, gezien het signatuur van D66 als ‘cultuurpartij’, die op dit moment ook de minister voor cultuur levert.  

De D66-programma’s richten zich meer op de ‘faciliterende’ voorwaarden en instrumenten; de insteek is sterk beleidsmatig. Met uitzondering van Groningen. D66 vraagt daar aandacht voor dorpshuizen met een functie voor amateurkunst, cultuureducatie en ontmoeting. Bibliotheken zijn daarvoor van oudsher geschikte plekken, maar door de bezuinigingen zijn die niet meer overal. Zoals ze zelf schrijven: ‘Elk dorp verdient een huis van cultuur. Een plek waar mensen zich kunnen ontplooien, nieuwe talenten kunnen ontdekken en uitgedaagd kunnen worden. D66 (…) wil dat ieder dorp weer een ontmoetingsplek krijgt waar leven lang leren, culturele  ontmoetingen en kennismaken met kunst en cultuur centraal staan.’ 

De SP redeneert in tegenstelling tot voorgaande partijen ‘minder vanuit beleid en meer vanuit het hart’ door concrete voorstellen te doen, zoals gratis entree bij provinciale musea voor kinderen en leraren. De provincie moet elke lokale euro in cultuureducatie verdubbelen (SP Limburg); dit laatste als een manier om de provinciale rol ‘lokaal’ meer te benutten zodat geld daadwerkelijk ten goede komt van de eindgebruiker (de leerling of het kind). 

DENK, Partij voor de Dieren en landelijke partijen die alleen lokaal vertegenwoordigd zijn zoals Bij 1 en Islam Democraten of niet meer nationaal vertegenwoordigd zijn, zoals Jezus Leeft (met uitzondering van de Fryske Nasjionale Partij, FNP) hebben wij niet meegenomen in de analyse en samenvattingen. 

Foto: Flickr.com