Half februari kondigden de onderwijsministers in een Kamerbrief aan dat er de komende 2,5 jaar 8,5 miljard euro beschikbaar is om ‘corona-achterstanden’ bij leerlingen weg te werken. Tot aan de zomer brengen scholen in kaart waar de achterstanden liggen en wat ze nodig hebben. Parallel daaraan werkt OCW aan een zogeheten menukaart met bewezen effectieve interventies waar scholen uit kunnen kiezen. ‘Er is nu geen tijd om te experimenteren met nieuwe aanpakken. In de schaars beschikbare onderwijstijd zijn focus en rust nodig. Daarom willen we gebruikmaken van beschikbare kennis over wat werkt in welke situatie’, licht Nicole Markslag (beleidsmedewerker OCW) toe.

De menukaart biedt scholen straks informatie over welke aanpakken effectief zijn en onder welke voorwaarden. Denk hierbij aan iets als 1-op-1 begeleiding op voorwaarde dat dit gebeurt door iemand die daarvoor is opgeleid. Ook moet de menukaart voorzien in praktische tips voor de uitvoering van die aanpak, zoals bijvoorbeeld 3x per week 20 minuten 1-op-1 begeleiding.

Ter geruststelling: het draait bij het Nationaal Onderwijs Programma (NOP) niet alleen om taal en rekenen maar ook om de brede ontwikkeling. ‘Dus bijvoorbeeld ook om achterstanden op creatief en sociaal-emotioneel vlak’, vertelt Esther Adema (beleidsambtenaar OCW). En hoewel SLO samen met scholen gaat kijken om focus aan te brengen, is het zeker niet de bedoeling dat ze kunst en cultuur even in de ijskast zetten. ‘Die staan immers ook in de kerndoelen’, zegt Markslag. ‘Het gaat nadrukkelijk om álle drie de doelen van onderwijs: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming.’

Om een plekje op de menukaart te veroveren, moeten we beschrijven wat in de praktijk goed werkt. Daarbij gaat het, licht Simone de Bakker (beleidsambtenaar OCW) toe, eerder om abstracte vuistregels (zoals 1-op-1 begeleiding of directe instructie is effectief) dan om specifieke aanpakken. In een kenniscommunity kunnen scholen wel ervaringen over specifieke methodes of programma’s uitwisselen.

‘Houd het vooral praktisch’, adviseert Marian ter Haar, die voor sport en bewegen eerder effectieve interventies heeft beschreven en in 2014 is gepromoveerd met onderzoek naar gezondheidsinterventies. ‘Ga uit van wat je al hebt en doet en wat zichtbaar werkt in jouw regio.’ Haar tweede tip: werk met scholen en instellingen waar je al een goede werkrelatie mee hebt. ‘Het is nu geen tijd om te werven onder nieuwe scholen.’
Adema vult aan: “Blijf bij je eigen expertise: probeer niet onderwijskundig te kijken wat een effectieve interventie is, maar ga in gesprek met scholen en denk mee over wat jij te bieden hebt om hun problemen te helpen oplossen.’

Gespreksleider Ronald Kox houdt de publicatie Kijk eens wat er kan omhoog, de oogst aan praktijkvoorbeelden uit de afgelopen periode van Cultuureducatie met Kwaliteit. ‘Is dit ook een bundeling interventies?’ Niet zozeer interventies voor de menukaart, reageren de beleidsambtenaren, maar wel mooie input voor concrete lokale invullingen van die menukaart en om te delen in een kenniscommunity.

De CmK-penvoerders kunnen daarin een mooie rol vervullen, ook om te voorkomen dat scholen worden belaagd door tal van partijen. Wat hebben we scholen precies te bieden? Wat is ons aanbod en wat zijn de impact en werkzame elementen? Over die vragen gaan deelnemers in drie rondes met elkaar in gesprek. Dat is meteen een oefening in helder uitleggen wat je doet, door te vragen en goed te luisteren.  

Kunst en cultuur als vorm van (onderzoekend) leren komt langs. Als manieren om leerlingen actiever en meer betrokken mee te laten doen. Als middel om de woordenschat te verrijken. Of als middel om echt kindgericht te werken. Maar ook de zorg dat de derde periode van CmK door het Actieprogramma in de verdrukking komt. Zo vertelt Lieke Wartena (De Kunstbeweging, Emmen) dat een grote besturenkoepel tegen hen zei: reken er maar op dat er de komende twee jaar heel weinig ruimte voor kunst en cultuur zal zijn in ons onderwijs.

‘Dat is dus de perceptie van deze regeling in het veld. Ik zou het heel fijn vinden als OCW iets doet om dit recht te zetten. Want anders kunnen we niet alleen geen gebruikmaken van deze regeling, maar wordt ook Cultuureducatie met Kwaliteit om zeep geholpen.’ ‘Dank voor dit signaal’, reageert Markslag. ‘Want dat is zeker niet de bedoeling. Mentaal welbevinden en culturele instellingen staan ook vermeld in de Kamerbrief als mogelijke partners in het programma. Daar kun je in gesprekken met scholen en besturen dus ook naar verwijzen.’   

Het atelier was een eerste proeve om werkzame elementen van cultuureducatie te formuleren. Daar gaan we uiteraard mee verder. Daarbij is het zaak scholen duidelijk te maken dat samenwerking met culturele instellingen hen niet extra belast, maar juist ontlast. Aan ons de opdracht om met een duidelijk en eenduidig programma te komen. Iemand noemt de Bibliotheek op School als voorbeeld. ‘Die komt op het menu. Hoe krijgen wij dat voor elkaar?’ Bij LKCA pakken we samen met alle CmK-penvoerders die handschoen graag op.