De Community of Practice (CoP) is ingezet als leergemeenschap buiten de bestaande onderwijskaders. Acht studenten van verschillende opleidingen, leerjaren en niveaus liepen van september 2019 tot februari 2020 stage. Uitgangspunt was een proces van co-creatie met aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van de student en aansluiting op de leerdoelen. Die draaide mee in verschillende werkzaamheden zoals het mede-organiseren van een festival of productie, (artistiek) onderzoek doen of meedraaien in bijvoorbeeld het project Boijmans in de klas. (lees verder onder de afbeelding)

Jaap van Gils is aanvoerder van het platform Kunst & Cultuur op Zadkine. Hij benoemt de ontwikkeling van de studenten als een succesvolle opbrengst van de CoP. ‘Studenten maakten kennis met de culturele wereld en andersom hebben de deelnemende instellingen zich als werkgever voor mbo’ers geprofileerd. Onze studenten hebben goede loopbaancompetenties en 21^e eeuwse vaardigheden ontwikkeld tijdens hun stage, en dat was precies ons doel.’

Dat de ontwikkeling soms ook verder gaat dan competenties en vaardigheden, herinnert Philippe Raets (voorzitter College van Bestuur Zadkine) zich nog goed. ‘Een student was niet perse geïnteresseerd in kunst en cultuur, hij wilde gewoon een stageplek. Zijn start was bij Boijmans en bij het zien van De toren van Babel kreeg hij tranen in z’n ogen. Dat greep mij aan, het schilderij had de zeventienjarige geraakt. Soms is er maar een klein moment nodig.’

Alle deelnemende instellingen vormden samen met Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) en ROC Zadkine een leergemeenschap. ‘De onderlinge samenwerking verliep heel goed’, vertelt Clara Linders (hoofd programma vo en mbo bij KCR). ‘De educatiemedewerkers van de instellingen stonden er heel open in en dat werkte aanstekelijk op anderen. De intentie om samen te werken, was heel goed.’ Renske Gasper (hoofd Educatie IFFR) beaamt dat. ‘De CoP heeft ons veel beter zicht gegeven op mbo-studenten. Door ons open te stellen, beseften we dat we voor functies heel erg in een niche wierven. Super belangrijk dat we dat nu hebben opengebroken.’

Hoewel er voor de Community of Practice geen vervolg is gepland, hebben alle betrokken partijen wel een intentieverklaring getekend. De culturele partners blijven samenwerken in de werkgroep ‘mbo cultuur en praktijk’ die vanuit KCR wordt geleid. Ze ontwikkelen in die werkgroep een gezamenlijke visie voor de toekomst en een programma dat dicht bij de mbo-studenten staat. ‘Die visie gebruiken we straks als basisstuk in het gesprek met opleidingen over nieuwe projecten en mogelijkheden’, legt Clara Linders uit. (lees verder onder de afbeelding)

Er is geen specifieke visie op kunst en cultuur, en daar ligt een weldoordachte reden aan ten grondslag. Philipe Raets legt uit waarom kunst en cultuur zijn geschaard onder de persoonlijke ontwikkeling van de studenten. ‘Alles wat met kunst en cultuur te maken heeft, appelleert aan creativiteit, verwondering en het vragen stellen. Kunst is een machtig medium om jongeren te raken en hun waarden mee te geven. Ze ontdekken wie ze zijn en hoe ze naar de wereld kijken, dat verbreedt hun totale menszijn. In het mbo is dat niet evident, en daarom hebben we nadrukkelijk dat bredere perspectief in onze visie en missie opgenomen.’

‘Je moet veel weten om met die studenten verdere stappen te zetten. Het gaat lang niet alleen over kennis en vaardigheden. We moeten ze in een veel breder scala prikkelen, motiveren en aanspreken om onze pedagogische opdracht waar te maken. Beroepsvaardigheden zijn belangrijk, we willen goede beroepsbeoefenaars opleiden. Maar we willen vooral ook dat ze na de opleiding stevig in de samenleving staan. Onze studenten moeten zich op zoveel terreinen verbreden en competent worden, dan moet je alles uit de kast trekken. En het werkt, want we horen van studenten dat zij zich serieus genomen voelen.’

Op alle 12 scholen (met in totaal 17.000 studenten) van ROC Zadkine wordt cultuureducatie vormgegeven. Op een aantal locaties wordt structureel samenwerkt met kunstenaars en culturele instellingen. Zo werkt Cultuurschool Rotterdam (als een impresariaat) met een grote pool kunstenaars in het Startcollege. En andere scholen hebben Museum Boijmans van Beuningen en IFFR als vaste partner. Aanvoerder Jaap van Gils zorgt voor afstemming en verbinding.

Ook ontstaan er nieuwe initiatieven, bijvoorbeeld door cultuurcoaches in te zetten. Gemeente Rotterdam heeft de cultuurcoachregeling nu ook opengesteld voor het mbo. Sinds kort zijn er zes cultuurcoaches actief binnen Zadkine. Het is wederom een mooi resultaat van het samenspel tussen gemeente, instellingen en het onderwijs. ‘Het plan ontstaat samen maar de regie ligt bij de instellingen. Docenten worden dus ontzorgd, zij hoeven alleen maar af te stemmen met de cultuurcoaches’, legt Jaap van Gils de werkwijze uit. (lees verder onder de afbeelding)

Het platform Kunst & Cultuur werkt aan een visie en vervolgactiviteiten. Het platform maakt onderdeel uit van Zadkine’s Burgerschapskopgroep waarin hybride leren vanuit alle opleidingen centraal staat. Nu is de wens om de CoP door te zetten maar dan in een andere vorm. Jaap van Gils: ‘Met de inzichten die we hebben gekregen en de mogelijkheden die het heeft opgeleverd, willen we de verbinding met de instellingen benutten voor alle studenten.’

Philippe Raets sluit daarbij aan. ‘Begonnen als klein plantje is het nu al een hele struik waar we trots op zijn. Het wordt gedragen door een paar mensen, zoals Jaap van Gils, en dat maakt het wel kwetsbaar. Voorheen hadden we Marelle Pronk en waren er wat burgerschapsmensen. Zij zijn gewend om het spannend te maken. Maar als drie van de zes weggaan, dan verschrompelt het struikje.’

Ook Clara Linders ziet een duidelijk startpunt als de docenten enthousiast zijn. ‘Als zij bereid zijn, en er ruimte is om de persoonlijke groei van studenten als leidraad door de hele school te nemen, dan herkennen ze de rol van kunst en cultuur in dit proces.’ Als andere culturele instellingen in een stad willen samenwerken met een of meerdere mbo-opleidingen, dan is een neutrale trekker zoals KCR ook cruciaal. Jaap van Gils: ‘Dat faciliteert een goede samenwerking.’

Tot slot blijkt de open houding en wil om van elkaar te leren, de sociale cohesie tussen de educatiemedewerkers dus, een belangrijke factor de succesvolle uitrol van een project.

Trailer film Astro Angels, leerwerktraject Theater Rotterdam
Credits beeldmateriaal: Salih Kilic in opdracht van Theater Rotterdam

In de tijd tussen het afnemen van interviews en het plaatsen van dit artikel zijn Philippe Raets en Jaap van Gils van baan veranderd.