Met veel verwachting heeft de culturele sector uitgekeken naar het advies van de Raad voor Cultuur over de vernieuwing van het cultuurbestel. Het duurt nog even maar vanaf 2029 belooft alles anders te worden bij de verdeling van landelijke subsidies. Het wordt beter. Flexibeler. Eenvoudiger vooral.

Vanzelfsprekend projecteert iedereen eigen wensen op zo’n toekomstig stelsel. Meer ontschotting tussen de fondsen, verlangt de aanvrager die steeds moet zoeken in welk hokje een plan het beste past. Meer middelen direct naar de kunstenaar, hopen makers allicht. En meer geld voor de regio’s, rekenen lokale wethouders alvast uit.  

Ook veel verkiezingsprogramma’s sorteerden voor op een betere landelijke spreiding van subsidiegeld. Het past in een bredere trend van meer aandacht voor de regio. Is het vol te houden dat onevenredig veel subsidiegeld naar de Randstad vloeit en er slechts enkele rijkseuro’s per inwoner per jaar naar Drenthe gaan?

Maar bij een eerlijker verdeling van subsidiegeld hebben niet alleen onderbedeelde regio’s recht van spreken. Onlangs kwam de Nederlandse Unesco Commissie met (On)vervangbaar. De innovatieve kracht van the culture. Dit advies draait om the culture: een verzamelnaam voor culturele praktijken die, buiten het zicht van de gevestigde kunsten, uitbundig groeien en bloeien.  

‘The culture’ wordt gemaakt en geleefd door nieuwe generaties makers, veelal met een migratieachtergrond, die zich thuis voelen in een diasporische wereld die van Afrika tot Europa reikt. Ze bewegen zich vrij tussen disciplines als mode, muziek, film, beeld en taal. ‘Do-it-yourself’ is hun basishouding, de buurt hun biotoop. Labels als ‘urban’ en ‘hiphop’ komen in de buurt maar dekken niet de volle lading. 

‘The culture’ ontstaat op straat en in de buurt, maar staat ook aan de basis van wereldtrends. Zo begon het inmiddels superhippe modemerk Daily Paper als een klein initiatief van drie Amsterdamse jongens die een blog begonnen over mode en muziek. Hun streetwear wordt inmiddels gedragen van Londen tot New York.

Maar niet alle ‘culture’ initiatieven groeien uit tot zo’n wereldsucces. Daar is het veel makers ook helemaal niet om te doen. Wel zouden ze baat hebben bij meer faciliteiten en financiële middelen om – op eigen voorwaarden – hun artistieke ontwikkeling te versnellen.

De Engelse cultuurwetenschapper Chrissie Tiller schreef: “The possibility to  frame our own context is one of the great possibilities arts and culture can offer’. Binnen ’the culture’ definiëren jonge makers die context zelf. Op vanzelfsprekende manier weten ze mede dichtbij de dromen en zorgen van jongeren te komen.

Het UNESCO-advies eindigt met de oproep om vanuit het cultuurbeleid ‘substantieel’ te investeren in deze culturele praktijk. Een terecht pleidooi. Want niet minder dan extra euro’s voor de regio is geld voor cultuurparticipatie via ‘the culture’ een daad van verdelende rechtvaardigheid.

Voor het nieuwe stelsel wordt ontkokering tussen fondsen als belangrijk deel van de oplossing gezien. Ontkokering is vaak een populair mantra bij het oplossen van complexe beleidsproblemen, zoals in dit geval de haperende aansluiting van cultuurbeleid op een voortsnellende werkelijkheid.

Bestuurskundigen plaatsen ook vraagtekens bij al dat vertrouwen in ontkokering. Want ontkokering gaat gepaard met veel overleg en afstemming. Nieuwe structuren leiden onbedoeld vaak tot meer overhead. Dat risico geldt ook voor de culturele sector waar de verdeling van schaarse middelen een rijke vergadercultuur heeft voortgebracht. ‘The culture’ kan niet wachten op de uitkomst van al het politieke en bestuurlijke overleg voor het tot ontkokering komt.

Voor écht urgente kwesties adviseren bestuurskundigen juist ook wel het omgekeerde: verkokering. Als we daar nu eens beginnen: een flink aantal miljoenen geoormerkt voor ‘the culture’. Met directe zeggenschap voor de makers over de inzet ervan. Als erkenning van de buurt als culturele ‘breeding ground’. En als daad van rechtvaardigheid voor een rijke cultuur die te lang niet is gezien.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in de Cultuurkrant. Neem een gratis abonnement!