Een man zonder benen reikt naar een vrouw in een stalen korset. Ze bewegen om elkaar heen als een paringsdans, of roepen op zijn minst om aandacht: kijk, hier ben ik, zie mij. De scene is afkomstig uit de documentaire A way to B, die Jos de Putter en Clara van Gool maakten van het Catalaanse danscollectief Liant La Troca.
Twee derde van de dansers van dit collectief heeft een lichamelijke beperking. Ze zitten bijvoorbeeld in een rolstoel, zijn gedeeltelijk verlamd of zijn spastisch. Maar allemaal uiten ze zichzelf in dans en beweging. Het is wonderschoon om naar hen te kijken.

Wereldwijd is er steeds meer aandacht voor dansen met beperking. Nederland kent bijvoorbeeld Compagnie 21 van theaterwerkplaats Tiuri, voor dansers en acteurs met een beperking en tijdens het Holland Dance Festival zien we dansers zonder én met beperking.
Voor Jordi Cortés Molina is het al vele jaren de gewoonste zaak van de wereld. ‘De diversiteit van mensen en lichamen inspireert me,’ antwoordt hij op de vraag van LKCA-gespreksleider Joost Groeneboer waarom hij als dansmaker koos voor deze doelgroep.
Hij zoekt samen met zijn dansers telkens naar wat ze binnen hun beperking wél kunnen. ‘Als het niet kan in de gangbare danstaal, dan zoeken we naar een bewegingstaal die iemand wel past. Zelfs met alleen de ogen kun je een dans creëren. Dat is voor iedere danser de uitdaging: binnen de beperkingen de tools en taal vinden voor je eigen stem. En het belangrijkste is dat ze ervan genieten en lol hebben.’
Overigens noemt hij zichzelf liever geen artistiek leider of choreograaf. ‘Ik bedenk geen enkele stap, dat doen de dansers zelf. Ik wil niet dat ze nadoen wat ik zeg. Zij zijn op het toneel de leider. Ik zeg altijd tegen hen: verras me!’

Jos de Putter was geëmotioneerd toen hij in Barcelona een voorstelling van Liant La Troca zag. ‘Ik dacht meteen: daar wil ik een film van maken. Ik werd getroffen door de kracht van deze mensen. In onze cultuur speelt perfectionisme een grote rol. “Ik wil een ode aan de imperfectie maken”, schreef ik in onze subsidieaanvraag.’ Zo zou hij het nu niet meer omschrijven, ‘imperfect’ getuigt van weinig respect. ‘Ik omschrijf onze film nu liever als: “het vieren van het leven”.’
Clara van Gool heeft al meerdere dansfilms gemaakt, maar dit keer was het anders. ‘Wat mij heel erg raakte: deze dansers hebben geen enkel gevoel van schaamte voor hoe ze eruitzien. Ze geven alles wat ze aan expressie hebben. Dat gaf Jos en mij waanzinnig veel kracht, vrijheid en plezier om met hen te werken.’
In de film zegt Juan, een blinde man: ‘Omdat ik niemand zie, ziet niemand mij.’ De Putter: ‘Niet gezien worden is waar ze in het leven mee te maken krijgen. Als je dan op een podium gaat staan, dwing je mensen om naar hen te kijken.’

Clara: ‘Mooi is dat ze steeds meer uit de hoek van festivals met mensen met een beperking bewegen en met hun voorstellingen ook op ‘gewone’ festivals komen te staan. Tussen de reguliere voorstellingen, en dat is precies waar ze willen zijn.’
Jos: ‘Waarom zouden zij niet in het Holland Dance Festival of Julidans kunnen staan?’

Een ander veelzeggend citaat uit de film is: ‘Wij zijn niet beperkt, het is de samenleving die beperkt is.’ Hoe waar dat is, ervoeren Van Gool en De Putter toen ze enkele dansers uitnodigden bij het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) en hen tijdens de reis begeleidden. ‘Onze samenleving is steeds meer ingericht op efficiëntie en niet op mensen voor wie het allemaal minder efficiënt gaat. De bagage-handling op Schiphol was echt verbijsterend. En zo passen meer dingen niet, we zijn helemaal niet zo flexibel.’
Jolanda van der Heijden (Holland Dance Festival) herkent dat ook. ‘Er is nog zoveel winst te behalen aan inclusie in de samenleving. Ik sta soms met dansers met een beperking rustig vijf kwartier te wachten op de stoep voor passend vervoer.’ En in de zaal mag voor het publiek alles toegankelijk zijn, dat geldt doorgaans nog niet voor het podium en de kleedkamers.
Wat dat betreft kunnen we veel leren van mensen met een beperking. Dat zijn, zoals Cortés Molina het omschrijft, ‘meesters van de improvisatie’. Hij ervaart zijn werk daarom telkens weer als ‘very rich’. ‘Voor een danser als ik, die van improvisatie houdt en niet wil dat het leven een routine is, is dit fantastisch. Soms is het uitputtend, zeker, maar de beloning is heel groot.’

Check hier de data en onderwerpen. Ook de verslagen van eerdere Ateliers kun je hier terugvinden.