De positieve kant van de kunstwereld tegenwoordig is helder. Nu de wereld meer dan ooit nauw verbonden is dankzij de nieuwe media, beïnvloeden kunstinstellingen wereldwijd elkaar langzaam. Steeds meer nemen ze overbodige regelgevingen weg over het soort kunst dat ze besluiten tentoon te stellen. Het spotlicht van de kunstwereld schijnt niet meer alleen maar op de traditionele olieverfschilderijen of sculpturen, maar brengt ook andere soorten kunst, zoals installaties of voorstellingen, naar voren in de kunstwereld.

Kunststudenten wereldwijd hebben steeds gelijkwaardiger toegang tot kennis. De grenzen tussen degenen die vroeger mochten bepalen wat kunst was en wat niet, en degenen die niet de mogelijkheid hadden om daarover mee te praten, zijn aan het vervagen. Die verschillende “territoria” in de wereld van de kunst beginnen ook in elkaar over te lopen. Bovendien kunnen kunstenaars uit gemarginaliseerde groepen in de maatschappij hun kunstwerken makkelijker dan ooit delen met de wereld. Er breekt een tijdperk aan in de institutionele kunst waarin we meer open kunnen zijn, en kunnen samenleven in een diversere maatschappij.

Vooral in Nederland kunnen mensen vanuit allerlei verschillende achtergronden gemakkelijk toegang krijgen tot lokale platforms, om het publiek te laten zien wat kunst voor hen betekent, en om prachtige kunstwerken aan het publiek te tonen. Voor zover ik kan zien heeft het systeem het publiek veel bewegingsruimte gegeven qua kunstvormen, en de achtergrond van de kunstenaars zorgt veel minder voor beperkingen dan vroeger. Ja, mensen kunnen ervoor kiezen om een kunstenaar te zijn als ze willen. Het ruimdenkend publiek maakt echter zelf ook een ontwikkeling door in hoe zij naar de kunst kijken.

Er is een trend dat bepaalde lokale publieken en ook de sponsoren van kunstprojecten hun aandacht juist hebben verschoven naar de achtergronden van kunstenaars. Sommige publieken en sponsoren kiezen openlijk juist voor kunstenaars die uit bepaalde gemarginaliseerde en soms “ongebruikelijke” achtergronden komen. Als in Nederland bijvoorbeeld kunstenaars met een vluchtelingenachtergrond exposeren, wordt vrijwel altijd hun vluchtelingenstatus erbij vermeld. Dit zorgt ervoor dat deze kunstenaars, bewust of onbewust, zich gaan gedragen naar een bepaalde identiteit om te voldoen aan de verwachtingen van het publiek en die van andere belangrijke figuren in de Nederlandse kunstwereld. Vanuit een ander perspectief zijn het publiek en de westelijke media er gek op om kunstenaars met een migratieachtergrond te “iconiseren”: ze projecteren op deze kunstenaars verwachtingen en karaktereigenschappen die niet per se op hen van toepassing zijn.

Deze trend helpt aan de ene kant om een relatief gelijkwaardigere omgeving te creëren en om kunstenaars te helpen om hun cultuur naar de Nederlandse kunstwereld te brengen. Omdat echter nog niet iedereen zijn stem even goed kan laten horen, hebben sommige mensen een beetje hulp nodig om dezelfde kansen te krijgen die anderen al hebben dankzij hun bevoorrechte positie. De aandacht die wordt geschonken aan de “gemarginaliseerde kunstenaars” is zeker nodig en zelfs dringend. Maar dit ogenschijnlijk beschermend kader zorgt er tegelijkertijd voor dat die kunstenaars de kunst maar weinig op andere manieren kunnen verkennen. Daarmee bedoel ik dat wanneer mensen focussen op de “achtergrond” en “identiteit” van een kunstenaar, dit de publieke aandacht wegtrekt bij de inhoud van hun kunstwerken.

Als deze trend zich verder doorzet, zullen “armere” en “exotischere” kunstenaars meer aandacht trekken van de oprichters en kunstinstellingen. De reden dat ik aanhalingstekens rond die woorden heb geplaatst is omdat de kunstenaars zelf niet per se “arm” en “exotisch” zijn, maar zij hun kunstwerken wel rond deze thema’s uitvoeren om hun identiteit te schikken naar de voorkeuren van hun publieken. Dit fenomeen kan leiden tot een situatie waarin de “gemarginaliseerde” kunstenaars moeten kiezen of ze willen blijven in hun beschermde en “afwijkende” positie of dat ze willen ingaan tegen het stereotype dat ze “minder mainstream” zijn dan de andere artiesten.

Er wordt vaak van mensen verwacht dat ze hun identiteit schikken naar hun achtergrond en dat ze zichzelf in een bepaalde categorie presenteren, om te voldoen aan de mythe van een diverse maatschappij. Naar mijn mening zou het ideaal zijn om dit gevoel van “anders zijn” niet te veel aandacht te schenken, en om evenmin niet te veel te focussen op de identiteit van de kunstenaar bij het beoordelen van een kunstwerk.

Auteur: Alice Sun

Deze blog is vertaald uit het Engels. Lees de originele blog.

Deze blog is onderdeel van de blogreeks ‘Culturele praktijken in beeld’, waarin LKCA laat zien dat het begrip ‘cultuur’ breder is dan vaak wordt vermoed. Bekijk ook de andere blogs en stel je open voor culturele praktijken die nu buiten het blikveld van de mainstream vallen.