Ernstig kijken de muzikanten vanonder hun petten – slechts een enkeling draagt een hoed – in de camera, hun instrumenten rustend in de hand. Uit welk jaar die foto stamt, vermeldt de website van het Zuilens Fanfare Corps (ZFC) niet, maar het is uit de beginperiode van het 120 jaar oude orkest, de “oudste en nog enige fanfare van Utrecht.” En ook de innovatiefste, want tien jaar geleden is na de vernieuwingsoperatie ‘Fanfare 2.0’ in de Utrechtse wijk een herboren corps ontstaan.

Geboren Utrechtenaar en euphoniumspeler Thijs Hazeleger heeft sinds 2008 als artistiek leider intensief meegewerkt aan de innovatieslag. Die leverde het orkest vier jaar geleden voor het eerst een plaats op in de cultuurnota van de gemeente Utrecht. Onlangs kreeg het opnieuw een positief advies voor een vierjarige subsidie – zéér ongebruikelijk, in hafabra-land.

“Wij zijn op projectbasis gaan werken met professionals uit verschillende disciplines en genres, bijvoorbeeld theatermakers, vj’s en acteurs, maar ook improviserende musici. Daardoor heeft de artistieke kwaliteit een vlucht genomen. Bij ons vorige project is voor het eerst ook een professionele productieleider ingeschakeld. Vooral onze multidisciplinaire, theatrale concerten die we elk jaar in januari geven, zijn onderscheidend. Vorig jaar bijvoorbeeld over een liefdesgeschiedenis (Selma), waarvoor we samenwerkten met regisseur Celil Toksöz van Theater Rast. Het verhaal voerde van Turkije naar Nederland, langs allerlei muziekgenres: een echte ontdekkingstocht. Soms moesten de muzikanten ook mee-acteren. Zo treden we buiten onze comfortzone en stralen we een eigentijds beeld uit. ”

Een optie zou kunnen zijn om de traditionele fanfare-bezetting los te laten. Sommige orkesten in Nederland doen dat en laten zelfs het woord fanfare helemaal los. In Zuilen is er bewust voor gekozen om de fanfarebezetting te handhaven om het erfgoed in ere te houden. Incidenteel, zoals bij wereldmuziekprojecten, worden ook andere instrumenten ingezet.
Vanuit zijn eigen onderneming helpt Hazeleger als fanfarecoach ook andere verenigingen (ook koren) die willen vernieuwen. Vele kampen zoals bekend met een vergrijzingsprobleem. Bij ZFC is de gemiddelde leeftijd opvallend laag, 30 jaar. Onder de nieuwe aanwas bevinden zich meerdere alumni van opleidingen uit het hele land die zich in de Domstad hebben gevestigd. “Vaak zijn het mensen die in hun oude woonplaats bij de fanfare speelden. Als die onze multidisciplinaire projecten zien, gaat het weer kriebelen.”

“Dat is waar. Als je nieuwe stappen zet, zul je nieuwe financiële bronnen moeten vinden. Wij waren nooit hier gekomen als we niet met de gemeente in gesprek waren gegaan over onze ambities, onder andere om tot stadsfanfare door te groeien. Zo werden we uitgenodigd om een vierjarenplan te schrijven. Dat bleek goed te werken – het dwingt je na te denken over wat je wilt veranderen én wat je wilt behouden. Daarnaast zijn er zo veel potjes in Nederland: potjes voor activiteiten om eenzame mensen te betrekken, potjes voor projecten met een educatief aspect. Die kunnen ook voor dorpsfanfares interessant zijn.”

“Onze manier is geen blauwdruk. Vernieuwen is maatwerk. Maar een paar dingen kan ik wel zeggen. Kijk om je heen. Wat gebeurt er in je eigen omgeving, kun je verbindingen maken? Wij hebben bijvoorbeeld een theaterconcert over onze eigen vereniging en de wijk gemaakt. Zo ontdek je wat er is veranderd, wat er is gebleven: je identiteit kortom. Vraag hulp. Voor ons werkt het samenwerken met professionals goed. Maar ook onder de leden is veel kennis; gebruik die. Want voor een grote verandering heb je iedereen nodig, en draagvlak. Wij zijn gaan reorganiseren en hebben alle leden overzichtelijke taakjes gegeven in projectteams, logistiek, commercieel et cetera. Zo hoefde het bestuur niet meer met operationele zaken bezig te zijn, dat komt de slagkracht ten goede.
En: wees geduldig. Voordat was doorgedrongen dat wij die theaterconcerten deden, waren we vijf jaar verder.”

fanfarecoach.nl

Dit is een artikel uit de laatste Cultuurkrant NL (september 2020). Neem hier een gratis abonnement.

Foto boven: Selma, een muzikale reis van Turkije tot Zuilen 2019 – foto: Thijs Noordewier