In mei 2020 stelde OCW een steunpakket beschikbaar voor de culturele sector. Een deel daarvan wordt gebruikt voor ondersteuning van negen landelijke amateurkunstkoepels. Die ondersteuning is hard nodig want duizenden vrijwillige bestuurders zijn al bijna een jaar druk in de weer om het verenigingsleven in deze moeilijke tijd overeind te houden. Daarbij krijgen ze te maken met complexe regelgeving, voortdurend wisselende maatregelen, financiële uitdagingen en ledenbinding. Ze worden geholpen door landelijke koepels die ook bijna allemaal werken met uitsluitend vrijwillige bestuurders. En daarom is deze extra inzet van een zestal professionele corona-ondersteuners zeer welkom! Vanaf november zijn de ondersteuners aan de slag gegaan.

Na enkele maanden hard werken, kunnen koepels en verenigingen de eerste vruchten plukken van de ondersteuning.
Voor de koepels beeldende kunst is een toolkit ontwikkeld met daarin verschillende handige handleidingen en tips. Bijvoorbeeld hoe je Instagram en Youtube goed inzet, maar ook hoe je jongeren bereikt en online een ALV organiseert. De corona-toolkit bevat eigenlijk voor iedereen die zich bezighoudt met verenigingsondersteuning bruikbare instrumenten.
Voor de podiumkunstkoepels is een uitgebreid overzicht ontwikkeld van fondsen en subsidies, zowel landelijk als provinciaal. Het overzicht fondsen en subsidies is voor iedereen beschikbaar en wordt regelmatig bijgewerkt.
De ondersteuners bij de KNMO en Koornetwerk Nederland stapten op een trein in volle vaart. Zij konden direct de vrijwillige bestuurders ontlasten in de informatievoorziening en aan de slag met het modereren van kennisdelingsplatforms en het adviseren van de achterban. Daarnaast waren er intensieve contacten met RIVM, VirMus.nl en andere instanties. Vooral in de koorsector vraagt informatievoorziening veel aandacht. Naast de lockdown geldt daar nog steeds het negatieve advies voor samen zingen en dat heeft grote impact op de verenigingen en hun dirigenten.

Koepels zijn daarnaast in de weer met de ontwikkeling van online aanbod dat ook na de corona-crisis dienst kan doen. Het gaat dan bijvoorbeeld om educatief materiaal (o.a. de NOVA-Academie, Circuspunt en LOST), een beoordeeltool (Fotobond) of online lessen zoals bij de danskoepels Danslink en Federatie Folkloristische Groepen Nederland.
De KNMO en Koornetwerk hebben bij hun leden geïnventariseerd wat er nodig is. Een deel van de koren en orkesten komt op dit moment online bij elkaar en streamt activiteiten. Op verschillende platforms wordt kennis hierover uitgewisseld en het resulteert soms in bijna professionele videoproducties en inspirerende workshops.
Alle koepels denken na over een verdere toekomst als corona meer naar de achtergrond verdwijnt: hoe kunnen we dan als koepel en ook als sector beter zichtbaar zijn? Hoe kunnen we de verenigingen helpen om vitaal en zo sterk mogelijk verder te kunnen? En hoe kunnen we onze verenigingen helpen met het behouden en werven van leden? Om ideeën op te doen over deze laatste kwestie heeft een aantal van de ondersteuners de training Samen Slim Deelnemers Werven gevolgd.

Ondersteuners en koepelbestuurders melden dat verenigingen moeite hebben om activiteiten te organiseren, de binding met leden te houden en besturen gemotiveerd te houden. Leden zeggen hun lidmaatschap op, besturen houden op en verenigingen vallen om. En wanneer een vereniging omvalt, verliest een gemeente daarmee feitelijk ook een stuk culturele infrastructuur.
Bij Koornetwerk Nederland en ook andere koepels zoals FFGN en Danslink leven grote zorgen over het aanbod voor ouderen straks na de crisis. En doordat ook scholen dicht zijn en bijvoorbeeld de jeugd vanaf 12 jaar niet binnen mag samenkomen (en niet mag zingen), is het lastig om de jeugd te binden. Daarmee staat de aansluiting van binnenschools en buitenschools aanbod onder druk.
Wat echt de gevolgen van de crisis zullen zijn, is nu nog niet duidelijk. Maar dat er veel herstel- en opbouwwerk nodig is om iedereen straks weer mee te kunnen laten doen met amateurkunst, is zeer waarschijnlijk.

Het is zeker bemoedigend om te zien dat deze tijdelijke professionele inzet resultaten oplevert voor de negen landelijke koepels en hun achterban. Maar het maakt vooral ook zichtbaar hoe noodzakelijk deze ondersteuning is om de specifieke kennis van de amateurkunsten op disciplineniveau te voeden en te borgen voor de toekomst. Het is best opvallend dat deze structurele ondersteuning er nu feitelijk niet is.
De corona-crisis maakt duidelijk dat het nodig is om goed te kijken naar de actuele ondersteuningsinfrastructuur: landelijk, lokaal en provinciaal, generiek en disciplinair. Want er liggen belangrijke thema’s en grote uitdagingen om op te lossen maar ook kansrijke perspectieven om te verzilveren.

Vooralsnog werken de landelijke koepels en de zes corona-ondersteuners samen met het Fonds voor Cultuurparticipatie en LKCA hard aan de bestrijding van de gevolgen van de crisis. Daarnaast brengt LKCA dit voorjaar samen met partners in het veld in kaart waar de hiaten zitten in de ondersteuningsinfrastructuur en hoe het anders zou kunnen. Hopelijk maakt dit aan beleidsmakers duidelijk hoe waardevol en noodzakelijk structurele ondersteuning op landelijk niveau is!

Heb je naar aanleiding van dit artikel suggesties of vragen: stel ze ons! Piet Roorda (pietroorda@lkca.nl) en Hans Noijens (hansnoijens@lkca.nl); voor het Fonds voor Cultuurparticipatie, Karin Verbeek: k.verbeek@cultuurparticipatie.nl.

Koornetwerk Nederland
Erica Tervelde: erica@koornetwerk.nl
Jan van Deursen: jan@koornetwerk.nl

KNMO
Luuk Mevis: lmevis@knmo.nl
Jos van der Sijde: jvdsijde@knmo.nl

Koepels podiumkunsten
Moniek IJzermans: moniekijzermans@lkca.nl

Koepels beeldend
Jos Naus: josnaus@lkca.nl

Foto: Anna van Kooij