Sinds eind jaren zeventig van de vorige eeuw is hiphop niet meer weg te denken uit het Nederlandse muziek- en cultuurlandschap. Dat alleen al is genoeg reden om vanuit cultureel oogpunt geïnteresseerd te zijn.

Een definitie van hiphop formuleren roept gegarandeerd discussie op. Er is wel consensus over de New Yorkse oorsprong van deze culturele community, die ontstond in de slipstream van een jeugdcultuur op de straten van achterstandswijken van New York. Naast rap(muziek), beschouwt men graffiti, beatboxen, ‘turntablism’ en breakdance tot de kern van hiphopcultuur.

Dat hiphop dus meer is dan alleen muziek, is bekend. Toch is het moeilijk om inzicht te krijgen in de aard en grootte van alle elementen van de hiphopcultuur. Media-aandacht en wetenschappelijk onderzoek richten zich bijna alleen maar op muziek. Graffiti, turntabelism, breakdance en beatboxen zijn zwaar onderbelicht: de kennis erover is schaars en versnipperd.

Anderzijds is er door het fenomeen ‘urban arts’ een andere deur opengegaan voor deze onderbelichte elementen. Urban arts is een beleidsterm die dikwijls door hiphoppers zelf wordt afgewezen. Onder urban arts verstaat men doorgaans alle culturele uitingen die een stads karakter hebben en populair zijn onder een jonge doelgroep. Denk aan muziek (o.a. hiphop), mode, sporten (o.a. BMX), kunst (street art). Vooral fondsen en overheden gebruiken de term. Helaas wordt de term vaak als vergaarbak gebruikt voor uitingen van nieuwe vormen van cultuur die niet onder bestaande hokjes vallen. Dat schuurt soms met hoe hiphopbeoefenaars hiphopcultuur beleven.

Hiphop doet begin jaren tachtig van de vorige eeuw zijn intrede in Nederland. Overgewaaid uit de Verenigde Staten dansen breakdance pioniers Henk Bakboord (Amsterdam) en Paulo Nunes en Edzon Themen (Rotterdam) op straat. Op gebied van rap, worden de Moonrunners uit Amsterdam als eerste Nederlandse hiphopband gezien. Def Rhymes is er ook vroeg bij, net als Dope Syndicat.
Ook in andere Nederlandse steden zien begin jaren tachtig hiphop crews het levenslicht. Osdorp Posse uit Amsterdam is een van de bekendste en oudste hiphopbands in Nederland. Zij rapten niet in het Engels, maar in het Nederlands en mengden rap met gitaren en punk. Nederhop is geboren.
Iets later komt Extince ten tonele, die met zijn poëtische, fluwelen, Brabantse flow populair wordt, o.a. dankzij zijn hit Spraakwater. Andere hiphopacts van het eerste uur zijn bijv. de Spookrijkers en Urban Dance Squad (met Rudeboy).

Bepalen hoe ‘groot’ de hiphop scene NU is, is moeilijk. Immers, welke parameters en graadmeters bepalen dat? Als we het over muziek hebben, dan waren vroeger verkoopcijfers van CD’s een goede graadmeter. Tegenwoordig is dat het aantal streams. In de top tien van de meest gestreamde artiesten in Nederland in 2019 staan zeven hiphopacts van Nederlandse bodem.

Ook hiphopfestivals, dance battles, breakdance en streetart events kunnen rekenen op grote aantallen bezoekers. Een van de grootste hiphopfestivals in Europa, Woo Hah, dat plaatsvindt in de Beekse Bergen, kan drie dagen lang rekenen op 32.500 bezoekers per dag uit 60 landen! Een aantal van de grootste hiphopfestivals in Europa vinden jaarlijks plaats in Nederland, zoals Appelsap, Woo Hah! en Urban Matterz. The Notorious International Breakdance Event (IBE) vindt jaarlijks plaats in Heerlen en trekt zo’n 15.000 bezoekers.

Over de populariteit van hiphopmuziek en -dans valt dus niet te klagen. Deze populariteit schemert ook door in actieve kunstbeoefening. Bijna elke dansschool biedt tegenwoordig lessen urban dance, breakdance of hiphop aan. En menig buurt- of jongerencentrum biedt workshops aan over het zelf maken van hiphopmuziek.

De toenemende digitalisering, zoals de opkomst van smartphones, Spotify en Youtube, heeft het genre een enorme boost gegeven. Dankzij Soundcloud, Youtube en andere platforms kunnen beginnende artiesten hun muziek online zetten en via de koptelefoons van de smartphones bereikten ze een groot (jong) publiek, zonder tussenkomst van platenmaatschappijen of managers. Via Instagram of Facebook leggen ze direct contact met hun luisteraars. De drempel om zelf actief hiphop te ‘maken’ en te delen is door de opkomst van social media enorm verlaagd. Het stimuleert actieve (en passieve) participatie aan (hiphop)cultuur.

Hiphopcultuur in Nederland heeft te maken met gebrek aan waardering en vooroordelen. Het wordt soms onterecht weggestopt in het hokje ‘diversiteit’ of ‘iets met allochtone jongeren’. En stigma’s en stereotyperingen over hiphop blijven hardnekkig bestaan. Bij overheden en fondsen is vaak nog onvoldoende vakkundige en genuanceerde kennis die bijdraagt aan (een beter) begrip van hiphopcultuur in Nederland. Dat creëert, onbedoeld, een gat tussen subsidieverstrekkers en –aanvragers.

LKCA is op zoek naar manieren om kennis over hiphopcultuur te ontwikkelen en te verspreiden voor zowel mensen werkzaam in de culturele sector als voor overheden en fondsen, zodat bruggen geslagen kunnen worden. Zodat bijvoorbeeld beleid van overheden en opleidingen van onderwijsinstellingen beter aansluiten op de praktijk, én zodat organisaties vanuit een goed onderbouwde basis projecten kunnen ontwikkelen. Cultuurprofessionals moeten vaak zowel ‘hiphoptaal’ als ‘overheidstaal’ spreken, en dat vergt kennis van beide werelden.

Iemand die erin slaagt beide werelden te verenigen is adviseur cultuurparticipatie Joan Biekman van Cultuurschakel in Den Haag. Lees haar verhaal.
Tyrone van der Meer, een van de oprichters van het grote breakdance event The Notorious IBE, heeft een lange weg bewandeld meanderend tussen beleidswereld en hiphopwereld.

Belangrijke spelers in de hiphopscene hebben binding met hun community en de laatste ontwikkelingen die de jongste hiphop beoefenaars interesseren.

Staat jouw organisatie er niet bij? En wil je in deze lijst? Neem dan contact op met Claudia Marinelli.

Foto header: Uitfeest, Illusionary rockaz company, 2018, foto Anna van Kooij