Niet voor alle kinderen op het speciaal onderwijs is het vanzelfsprekend dat zij tijdens, of naast hun curriculaire activiteiten in aanraking komen met kunst en cultuur. Als onderdeel van mijn afstudeerstage onderzocht ik daarom in 2017 voor KOO Kunstonderwijs hoe zij deze doelgroep kunnen helpen hun creatieve talenten te ontwikkelen. Dit deed ik door te onderzoeken:

Toen de onderzoeksresultaten binnen waren stelde ik acht randvoorwaarden op voor het ontwikkelen van cultuureducatie voor leerlingen in het speciaal onderwijs. Vervolgens ging het cultuureducatieproject Droomweg van start. Daarbij staat de ontdekking en ontwikkeling van kunstzinnige talenten op het Speciaal Onderwijs centraal. 
Droomweg bestaat uit drie etappes:

Wat zijn de acht randvoorwaarden voor het ontwikkelen van cultuureducatie in het speciaal onderwijs? 

Bij het ontwikkelen van een nieuwe activiteit is het belangrijk dat kinderen er vrijblijvend mee kunnen kennismaken. Tijdens etappe 1 krijgen kinderen een week lang les in verschillende kunstdisciplines. Kinderen die het leuk vinden mogen zich vervolgens aanmelden voor etappe 2: een buitenschoolse cursusreeks. Tijdens de buitenschoolse activiteiten zien docenten/begeleiders welke kinderen echt affiniteit hebben met de activiteit en gemotiveerd zijn om zich verder te ontwikkelen. Samen met deze kinderen kunnen zij zoeken naar een gepaste plek om de vaardigheden verder te ontwikkelen. 
Hoe zag dit eruit in de praktijk? In november 2018 ging voor 120 leerlingen van twee scholen voor speciaal basisonderwijs in Den Haag de eerste editie van Droomweg van start. Alle leerlingen uit de midden- en bovenbouw deden mee aan etappe 1. Gedurende één week volgden kinderen workshops bij  kunstvakdocenten van KOO, en maakte zo kennis met de disciplines theater, dans, beeldend en muziek.
Na deze week mochten de leerlingen zich aanmelden voor een cursusreeks. Het resultaat is vier buitenschoolse cursussen van circa 10 leerlingen per cursus, die in februari en maart 2019 van start zijn gegaan.

Het is belangrijk dat kinderen zich op hun gemak voelen tijdens de activiteiten. Een vertrouwde omgeving draagt hieraan bij. Daarom hebben we er voor gekozen om etappe 1 én etappe 2 van Droomweg op school te organiseren. 

Veel kinderen zijn op een schooldag pas tegen vier uur thuis. De woensdag was bij de scholen waar wij mee werken daarom de meest geschikte dag voor een buitenschoolse activiteit. Kinderen zijn op deze dag vroeg uit, waardoor er naast tijd, ook nog genoeg energie beschikbaar is. 

Uit mijn onderzoek blijkt dat het vervoer één van de grootste struikelblokken is bij het organiseren van een buitenschoolse activiteit. Veel kinderen worden gehaald en gebracht door gemeentelijk leerlingenvervoer en zijn voor het vervoer naar buitenschoolse activiteiten aangewezen op hun ouders. Volgens experts zullen er meer kinderen meedoen wanneer de activiteiten in het schoolgebouw plaatsvinden. 

Leerkrachten hebben veel kennis over de capaciteiten en behoeften van hun leerlingen. Als je een buitenschoolse cursus wilt opzetten is het daarom van essentieel belang om samen te werken met de schooldirectie en het onderwijspersoneel. 
Tijdens de eerste editie van Droomweg hebben we nauw samengewerkt met twee scholen voor speciaal basisonderwijs in Den Haag. De school stelt niet alleen haar gebouw beschikbaar, maar is echt mede-eigenaar van het project.  Leerkrachten en de schooldirectie kunnen helpen met de communicatie naar ouders, het peilen van de leerlingen die mee willen doen aan de buitenschoolse cursus, maar ook nadenken over de inhoud van het project. 

Deze randvoorwaarde hangt samen met randvoorwaarde 1 (kennismaken met een activiteit), en heeft mede bijgedragen aan de ‘drie-etappes-structuur’ van het project. Namelijk, lang niet alle kinderen op het speciaal onderwijs hebben ervaring met of kennis van verschillende kunstdisciplines. Ik denk dat het daarom belangrijk is dat een nieuwe activiteit niet alleen focust op talentontwikkeling, maar ook op talentontdekking. 

Uit mijn onderzoek blijkt dat veel ouders niet in staat zijn om een financiële bijdrage te leveren aan een extra activiteit. Aan Droomweg zijn daarom geen kosten verbonden.

Tot slot blijk uit mijn onderzoek dat veel ouders niet of weinig betrokken zijn bij culturele buitenschoolse activiteiten. Hierdoor is het moeilijker een buitenschoolse activiteit te realiseren, vooral omdat ouders meestal zelf hun kind(eren) van school moeten halen. Tijdens Droomweg hebben we daarom op verschillende manieren geprobeerd ouders te betrekken bij het project; met een presentatie op de ouderavond, via een Droomweg-folder, en bij de afsluiting van etappe 1. 
Ik ontwierp de Droomweg-folder om ouders informatie te geven over de plek, de tijd en het doel van de culturele week. Daarnaast biedt de folder leerlingen ook de ruimte om hun dromen te visualiseren. Op deze manier krijgen ouders niet alleen een folder met tekst en informatie thuis, maar ook een getekende droom van hun kind(eren). 

Etappe 1 en 2 van de eerste editie van Droomweg zitten erop. Alle leerlingen mochten op 12 april hun kunsten laten zien tijdens festival GAAF in theater De Vaillant. Stinafo* stelde een bedrag beschikbaar voor leerlingen die zich na de buitenschoolse cursus nog verder willen ontwikkelen. Zo komen we aan bij etappe 3: participatie en talentontwikkeling buiten schooltijd. 
En wat is mijn droom? Dat we in de komende jaren Droomweg kunnen uitbreiden naar alle scholen voor speciaal (basis)onderwijs in Den Haag, zodat nog meer leerlingen de kans krijgen om hun dromen achter na te gaan.  

Beeld boven artikel: Bert Zwiers – Stout Communicatie Creatie 
Droomweg is een samenwerkingsproject en wordt mede mogelijk gemaakt door Stinafo (Stichting nationaal fonds het gehandicapte kind).