Kunst is een fantastisch middel om mensen zich thuis te laten voelen in ons land. Angela van Dijk en Maaike Kluft roepen op culturele projecten vaker in te zetten bij de inburgering van vluchtelingen. Er is werk aan de winkel voor kunstenaars n voor iedereen die zich bezighoudt met inburgering.
Beeld het je in: gevlucht voor oorlog en vernietiging kom je in een vreemd land terecht, de taal en soms ook het alfabet ben je niet meester, de regels begrijp je niet altijd en omgangsvormen zijn diffuus. Maar je moet officieel inburgeren en binnen drie jaar volwaardig meedraaien in deze nieuwe omgeving. Een moeilijke opgave, maar de culturele sector kan soelaas bieden.
Ten overvloede: het is geen eenvoudige opgave om te werken met mensen die de taal nog niet beheersen, soms getraumatiseerd en altijd ontheemd zijn. Het vraagt grote inzet van de regisseur, dirigent, kunstenaar, culturele organisatie of kunstvakdocent om dit in goede banen te leiden. Maar het levert ook veel op. LKCA en Movisie voerden recent een verkennend onderzoek uit naar de waarde van cultuur in het inburgeringsproces. Alle deelnemers geven aan dat het hen persoonlijk veel gebracht heeft. ‘Het heeft mijn wereld verrijkt, ik zou niet meer zonder ze kunnen’, aldus een van kunstenaars.
Meedoen aan culturele projecten draagt bij aan het opbouwen van een netwerk en sociale contacten, het vergroot je alledaagse taalvaardigheid en zelfvertrouwen. Een succesverhaal dus. Waarom worden culturele projecten dan niet vaker ingezet bij de inburgering?
Hulp bij het formele proces van inburgering
Inburgeren is een vrij formeel proces. Dat zou kunnen verklaren waarom culturele projecten niet vaker worden ingezet. De gemeentelijke steun richt zich vooral op de praktische kant van integratie, zoals huisvesting en begeleiding naar (vrijwilligers)werk. Taalbureaus nemen de taalvaardigheid en de kennis van de Nederlandse samenleving voor hun rekening.
Maar stel dat integratie niet zo goed of snel lukt. Het lukt iemand bijvoorbeeld niet om een baan te vinden. Dan ontstaat er vraag naar meer ondersteuning en komt de culturele sector om de hoek kijken. Denk aan de inzet van theater bij sollicitatietrainingen, het vergroten van taalvaardigheid door deelname aan theatervoorstellingen, actieve taallessen en rondleidingen door musea of door samen Nederlands te zingen.
Hulp bij de sociale kant van het proces
Bij inburgeren gaat het er ook om dat je een band krijgt met je omgeving, sociale contacten opdoet en een netwerk opbouwt. Want zie zonder netwerk maar eens aan die baan te komen, oppas voor je kind te regelen of de ongeschreven Nederlandse omgangsregels onder de knie te krijgen.
Meedoen aan een cultureel project kan helpen om een plek te veroveren, doordat je samen iets maakt, uitvoert of beleeft. Daarnaast leent kunst zich bij uitstek voor het vertellen van verhalen, het uiten van emoties en het vergroten van empathie. En: door kunst leren mensen hun eigen en elkaars talenten, achtergrond en visie beter kennen. Al deze aspecten zijn van grote waarde bij het integratieproces van nieuwkomers.
Hoe kan de culturele sector nieuwkomers een steun in de rug geven? 5 handvatten
Het is voor onze samenleving belangrijk dat artistiek leiders, kunstenaars, museummedewerkers of kunstvakdocenten deze uitdaging oppakken. Hoe kunnen ze dat aanpakken?
- Werk samen met andere instanties
Je hebt meer kans op succes als je samenwerkt met gemeenten, taalbureaus, arbeidsbemiddelaars of woningcorporaties. Breng de meerwaarde van cultuur voor vluchtelingen onder de aandacht bij directie, collega’s, partners en financiers. Want hoe meer ruggensteun, hoe beter. - Zorg voor onderbouwing
Zorg voor een gedegen onderbouwing dat je project daadwerkelijk bijdraagt aan de participatie en integratie van de nieuwkomers. Deels kan dat door in het project elementen op te nemen die werkzaam blijken te zijn. Hiermee kun je financiers, samenwerkingspartners en ook deelnemers een realistische inschatting geven van het verwachte succes van een project. - Betrek vluchtelingen vanaf het begin
Betrek de vluchtelingen vanaf het begin bij het project. Doordat ze volwaardig meedraaien in een cultureel project, eigen ideeën aandragen en vormgeven groeit hun zelfvertrouwen. Het boort talenten aan die sluimeren en waar vaak weinig ruimte voor is geweest. - Benut bestaande kennis
Maak gebruik van wat er al is. Wij onderzochten 26 projecten; de ervaringen van de musici, dirigenten, artistiek leiders, regisseurs, museummedewerkers of beeldend kunstenaars zijn vastgelegd in de publicatie. Sommige projecten hebben ook voorbeelden en lesmateriaal, zoals Stad en Taal, het project van een aantal Amsterdamse musea voor nieuwkomers. En kijk op YouTube: daar delen Loods 13 en Op Roet hun theaterprojecten met nieuwkomers. - Deel je ervaringen
Elk project levert (nieuwe) inzichten op. Deel je ervaringen met de gemeente, collega’s uit het werkveld en andere (maatschappelijke) partners. Nodig ze uit bij een tentoonstelling, voorstelling of concert. Laat ze ondervinden dat actief iets doen aan cultuur een plezierige, uitdagende en sociale aanpak is om nieuwkomers zich thuis te laten voelen. En dat het elke gemeente, culturele of maatschappelijke instelling een geweldige kans biedt om integratie en participatie invulling te geven.
Angela van Dijk en Maaike Kluft zijn co-auteurs van het verkennend onderzoek Culturele interventies gericht op volwassen statushouders – een verkenning naar werkzame elementen (LKCA/Movisie december 2018)
Foto: Studio Maia
artikel
publicatie
Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)