In de zoektocht naar verschillende erfgoedgemeenschappen in Gouda voor een onderzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, krijgen wij Drukkerswerkplaats Gouda (ook wel bekend als uitgeverij Sub Signo Leonis) in het vizier. Als we de werkplaats binnen lopen, worden wij vriendelijk verwelkomd door drie heren en één dame.

De groep medewerkers vertelt vol enthousiasme over de Drukkerswerkplaats. Al ruim tien jaar, sinds november 2012, toont de groep de liefde voor het ambacht van de boekdrukkunst aan elkaar en aan de buitenwereld. Met vier oude drukpersen, zelfs één uit 1841, werken zij aan verschillende drukwerken. Er komt geen elektriciteit aan te pas: spierkracht drijft van oudsher alles aan. Deze drukpersen zijn essentieel voor de Drukkerswerkplaats, aangezien er nog maar weinig werkende machines zijn in Europa. Sterker nog, toen één van de drukpersen kapot was, was er maar één persoon in de groep die het kon repareren. Met geluk vond hij een vervangende aandrijfas die hij vanuit Amerika liet versturen.

Vol trots laat de groep decennia oude loden letters, clichés, elzen, zethaken, inkt en vele andere gereedschappen en benodigdheden in en rondom de letterkasten zien. De Drukkerswerkplaats is werkelijk een plaats uit een lang vervlogen tijd.

“Als ik een drukkerij instap, je ruikt de inkt en het papier, dan maakt mijn hart een sprongetje.”

De medewerkers in de groep delen het gevoel zoals hierboven door één van de groepsleden verwoord. Ze zijn actief op de werkplaats omdat zij graag actief willen blijven en gezelligheid zoeken. Velen van hen, reeds gepensioneerd, vinden het ambacht prachtig en zaten destijds ook in de grafische industrie. De één was oorspronkelijk handzetter en de ander was verantwoordelijk voor de afwerking van boeken. De groep vertelt dat het team enorm hecht is en vaak samen koffie en thee drinkt, naast al het drukwerk. De trots op hun ambacht kun je van hun gezichten aflezen.

Al snel komen wij erachter dat iedereen binnen de Drukkerswerkplaats onmisbaar is. Vanwege technologische ontwikkelingen is er een schaarste aan deze ambachtelijke wijze van boekdrukkunst en aan de vereiste specialistische kennis. Behalve dat materialen lastig te verkrijgen zijn, worden er ook geen mensen meer opgeleid om de drukpersen te bedienen of te repareren. Het feit dat de kennis, kunde en talenten binnen deze groep te vinden is, maakt alle drukwerken extra speciaal.

De groep weet dat het ambacht geen weerstand kan bieden tegen de tand des tijds. Velen van hen maken zich druk over de toekomst: “Als je het weggooit, verdwijnt het voor altijd”, stelt de dame. Op allerlei manieren delen zij dan ook de ambachtelijke kennis. De Drukkerswerkplaats verzorgt cursussen, workshops en allerlei overige educatieve activiteiten. Ook nemen ze stagiairs aan. En ter viering van Gouda 750 jaar bracht de Werkplaats Gouda inDRUK uit: met dit pakketje kan iedereen, jong en oud, de drukkunst zelf ervaren. Zo probeert de groep het ambacht door te geven en levend te houden.

Ondanks dat het niet meezit, blijven de medewerkers positief. Het ambacht brengt hen samen en de gezelligheid en saamhorigheid blijft bestaan. Zolang iedereen nog actief is en mensen interesse tonen, is de groep nog altijd iedere woensdag te vinden in de werkplaats, of zoals de groep erover grapt: “We stoppen pas als we omvallen.”

Auteur: Aholi So

Bekijk ook de andere blogs uit de reeks Culturele praktijken in beeld en stel je open voor culturele praktijken die nu buiten het blikveld van de mainstream vallen. Hieronder vind je de twee meest recente blogs: