Ik kwam voor het eerst in aanraking met de wereld van de antropologie toen ik een artikel las dat me raakte. Het ging over een waterput in een Afrikaans dorpje.

Een hulpverlener die voor een non-gouvernementele organisatie werkte ging naar een afgelegen dorpje in Afrika met grote ambities om de levenskwaliteit van de lokale bevolking te verbeteren. Hij kwam er al snel achter dat er weinig water in dat gebied was, en de plaatselijke vrouwen moesten iedere dag een paar uur lopen om water te halen. Toen hij dat opmerkte, groef hij een waterput vlak bij de huizen van die dorpelingen, zodat ze gemakkelijk toegang tot drinkwater hadden. Toen hij niet veel later weer bij de put kwam, zag hij echter dat een aantal grote stenen en modder de put blokkeerden. Hij begreep niet waarom dit was gebeurd, maar hij haalde zijn schouders op en verwijderde alle stenen en modder.

Na een paar dagen was de put echter wéér geblokkeerd. De hulpverlener besloot van een afstandje de waterput in de gaten te houden, om te kijken wie de “boosdoener” was. Hij kwam er al snel achter dat het juist de vrouwen waren die de put blokkeerden. Hij snapte er niets van; het waren toch zeker juist die vrouwen die het meest van de put profiteerden? Na uitvoerige gesprekken met de dorpelingen kwam hij erachter dat de plaatselijke vrouwen normaal gesproken zwaar huishoudelijk werk moesten doen, vanwege de armoede. Hun wandeling van een paar uur om het water te halen was juist een van de weinige momenten waarin ze van hun ‘vrije tijd’ konden genieten met hun vrienden. De waterput loste het probleem van het water op, maar het ontnam de vrouwen ook kostbare momentjes om met anderen te praten.

Misstanden als deze komen vaak voor op het gebied van beleidvorming. Hoewel mensen hun ideeën voorstellen met de beste bedoelingen, nemen ze beslissingen voor anderen terwijl ze niet met hen meedenken. Deze positiekwestie is voornamelijk belangrijk als het aankomt op beleidvorming over cultuur.

We komen vaak genoeg in een ongemakkelijke situatie wanneer culturele evenementen worden aangemaakt binnen de cultuur van de lokale bevolking. Deze worden soms juist belemmerd door de invloed van beleidsmaatregelen die worden opgesteld door mensen buiten deze gemeenschap. Om deze lastige situatie op te lossen moeten beleidsvormers zich juist verdiepen in de lokale cultuur. Dat is de enige manier waarop ze het werkelijk zullen begrijpen.

Met “verdiepen in” wordt niet alleen observeren bedoeld, maar ook actief deelnemen aan lokale evenementen en je onderdompelen in de cultuur. Op deze manier kunnen beleidsvormers zien hoe de cultuur tot stand is gekomen is gevormd, waarom zij op deze manier is gevormd en waar ze voor staat. Maar nog belangrijker is om de mensen die deelnemen aan de culturele activiteiten te leren kennen op een persoonlijk vlak en met ze mee te denken. Zij zijn immers degenen die deze cultuur hebben gemaakt en die zich erin begeven.

Tijdens mijn bezoek aan een aantal van de activiteitencentra in de wijk Lombok in Utrecht, waar veel asielzoekers en vluchtelingen wonen, zag ik vaak situaties waarin Nederlanders met de beste bedoelingen in gesprek probeerden te gaan met de asielzoekers door ietwat indringende vragen te stellen. Terwijl de asielzoekers en vluchtelingen een goed gesprek probeerden te hebben, reageerden de Nederlanders op een manier die juist voor afstand zorgde. Bij gesprekken waarin asielzoekers of vluchtelingen bijvoorbeeld spraken met Nederlanders die nieuw in de gemeenschap waren, keerde het onderwerp door de ietwat botte vriendelijkheid van de Nederlanders altijd weer terug naar hun moeilijke reis, in plaats van dat het een gelijkwaardig en neutraal gesprek werd tussen twee mensen die elkaar net hadden ontmoet.

In dit geval tonen de Nederlanders hun goedaardigheid, maar trekken ze tegelijkertijd een onzichtbare lijn tussen de twee partijen. Ze hebben misschien niet door dat wanneer vluchtelingen naar een culturele activiteit komen, ze het niet per se steeds maar weer over hun levensverhalen willen hebben. Bovendien helpt te veel focussen op één perspectief in een cultuur niet echt om die cultuur op te bouwen. Mensen kunnen elkaar op deze manier maar moeilijk persoonlijk leren kennen.

Ik ben echter ook een paar opvallende culturele activiteiten tegengekomen in Lombok. Neem bijvoorbeeld het Taalcafé en Open Podiumevenementen in De Voorkamer. De Voorkamer is een plek die is ontworpen “door & voor” de deelnemers. Hun fundamentele aanpak is co-creatie. De programmamakers ontwikkelen ideeën samen met deelnemers en vrijwilligers, en andersom: de deelnemers en vrijwilligers kunnen ook hun ideeën introduceren en ontwikkelen in De Voorkamer. In dit geval zijn de programma’s altijd ontworpen rond de interesses van de deelnemers, waarbij vervolgens voor grotere deelname wordt gezorgd.

Auteur: Alice Sun

Deze blog is vertaald uit het Engels. Lees de originele blog.

Deze blog is onderdeel van de blogreeks ‘Culturele praktijken in beeld’, waarin LKCA laat zien dat het begrip ‘cultuur’ breder is dan vaak wordt vermoed. Bekijk ook de andere blogs en stel je open voor culturele praktijken die nu buiten het blikveld van de mainstream vallen.