Prikko. Zo noemen jongeren uit Presikhaaf in Arnhem hun wijk. En wat die wijk voor hen betekent, lieten zeventien van hen najaar 2021 zien tijdens de expo ‘#ThisisPrikko’ in Winkelcentrum Presikhaaf.

Het project is een co-creatie van het Nederlands Openluchtmuseum en Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland met jongeren van Presikhaaf University (PU). Een co-creatie die jongeren leerde wat erfgoed is en het museum en kenniscentrum over wat jongeren belangrijk vinden.

‘Als museum willen we inclusiever worden door samen te werken met mensen van buiten’, vertelt Carianne van Dorst (wetenschappelijk medewerker Educatie & presentatie). Bij toeval ontstond contact met Presikhaaf University (dat zich inzet voor gelijke kansen van jongeren) en daarna begon het te rollen. Drie jongeren van PU kregen een uitgebreide rondleiding door het museum en op hun beurt leidden ze Van Dorst en enkele collega’s rond door hun wijk. Zo ontstond het idee om jongeren in het VVV-kantoor van Winkelcentrum Presikhaaf hun wijk te laten presenteren voor toeristen.

Een plan dat in de volgende fase werd bijgesteld. ‘De jongeren stonden niet zo te trappelen om iets voor toeristen te maken”, vertelt projectleider Ikram El Messaoudi. ‘Ze wilden juist hun eigen verhaal vertellen.’ Dat heeft ook te maken met een gelijkwaardiger inbreng, jongeren wilden geen kant-en-klaar plan inkleuren, maar dit zelf mede vormgeven. Zo werd het daadwerkelijk co-creatie, aldus El Messaoudi. ‘Museummedewerkers weten hoe je een tentoonstelling maakt. Maar de jongeren zijn expert in de wijk. Hun eigen perspectief zit overal in verwerkt, van vormgeving tot en met pr.’

Zeyneb, een van de deelnemende jongeren meldt dat door het Prikko-project haar beeld van erfgoed is veranderd. ‘Ik dacht dat het heel stoffig was en alleen over geschiedenis ging. Maar het is wat wij overerven van de generatie voor ons en wat wij willen overdragen aan de generatie na ons. Het is dus iets waar ik zelf een rol in speel.’

Imagine IC in Amsterdam heeft al tien jaar ervaring in erfgoedprojecten met jongeren. Centrale vraag is: waar zijn jongeren mee bezig? ‘We nodigen hen uit hun stem te laten horen over wat voor hen van waarde is. En stellen de vraag of hun verhalen en inzichten ook erfgoed kunnen zijn’, licht Eline Minnaar toe. In bijvoorbeeld ‘Panna’s en akka’s’ ging het over straatvoetbal. Het eindproduct kan een klassieke expo zijn, maar ook iets anders. ‘Daar moet je goed over nadenken en met jongeren over sparren. Speelruimte voor hen is heel belangrijk.’

Binnen het scholenproject ‘Praat erfgoed met me’ voeren ze in de klas het gesprek over wat erfgoed is. ‘We willen uitdragen dat erfgoed ook iets hedendaags kan zijn en iets van jezelf’, vertelt Minnaar. ‘We willen jongeren handvatten geven om een eigen stem te vinden die ze mogen laten horen.’ Dat gebeurt via de mede door hen ontwikkelde methode van emotienetwerken: Wat roepen spullen bij je op? En wat doet het met je eigen emotie als anderen daar anders over denken, bijvoorbeeld geen waarde hechten aan wat voor jou belangrijk is? Om zo’n gesprek te kunnen voeren is een veilige omgeving belangrijk: iedereen moet elkaars stem respecteren.  

Erfgoed, zo is de conclusie, is iets wat voor mensen van waarde is. En dat wisselt per tijd en per persoon. Met een pauzeopdracht laat Mark Schep (Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed) de atelierdeelnemers dat ervaren: maak een foto van een object dat voor jou van waarde is. Zo passeren onder meer een ingelijst poëzieplaatje, een speldje van Lenin en oude familiefoto’s, allemaal objecten met een verhaal erachter. En om die verhalen van mensen draait het bij erfgoed. Met zo’n foto-opdracht trapten jongeren ook hun Prikko-project af.

Beide praktijkvoorbeelden maken duidelijk dat co-creatie de sleutel is om jongeren te interesseren voor erfgoed. Niet iets maken voor jongeren, maar het samen met hen gestalte geven. ‘Neem jongeren serieus’, zoals Schep stelt. ‘En zorg dat alle betrokken medewerkers weten wat het inhoudt om met jongeren te werken.’  

Is erfgoed ook een middel om recht te doen aan diversiteit? Prikko-jongere Zeynep knikt: “Ja, want erfgoed gaat over je eigen verhalen en opstaan voor je eigen rechten. Door dit project heb ik gezien dat de stad en zelfs de wijk groter is dan je eigen bubbel. Ik ben daar breder naar gaan kijken.’

De tentoonstelling #ThisisPrikko is tot eind maart 2022 te zien in De Rozet Arnhem en daarna permanent in het Openlucht Museum.