Wat is een Leerorkest?

‘De basis van dit muziekeducatieprogramma is ‘het symfonieorkest’. Deze vorm van samenspelen is geschikt voor grote groepen kinderen: ieder kind kan meedoen.

Met een Leerorkest op school krijgen de kinderen elke week, onder schooltijd, muziekles van professionele muziekdocenten op een zelfgekozen instrument. Ze kunnen kiezen uit een selectie van instrumenten uit het symfonieorkest: viool, altviool, cello, dwarsfluit, klarinet, hobo, fagot, trompet, trombone, hoorn, contrabas, harp en slagwerk. Op de onversterkte, akoestische instrumenten ervaren de kinderen direct het effect van blazen, strijken of tokkelen.

Vanaf het begin is er veel aandacht voor samenspel en groepsvorming. De kinderen oefenen in kleine groepjes en na een paar maanden is er een eerste orkestrepetitie. De kinderen vormen dan een symfonieorkest onder leiding van een professionele dirigent. Rond kerst en voor de zomer geven ze een concert voor de ouders. Bij grotere uitvoeringen spelen ze ook samen met groepen van andere scholen.’

Wat was de aanleiding voor de start van het eerste Leerorkest in 2005 in Amsterdam-Zuidoost en hoe heeft Leerorkest Nederland zich sindsdien ontwikkeld?

‘Als directeur van de muziekschool in de Bijlmer merkte ik dat we vooral kinderen uit de middenklasse of hoger bereikten, terwijl ik juist wilde dat onze muziekschool een plek was voor alle kinderen uit de Bijlmer. Om dat voor elkaar te krijgen heb ik beurzen aangevraagd, zodat ook kinderen uit kansarmere situaties naar de muziekschool konden komen.

Ik kwam er toen achter dat deze kinderen in een wereld leven waarin de muziekschool onbekend terrein is. Daarom heb ik de samenwerking met de basisscholen opgezocht. Elk kind gaat naar school, dus daar kun je ze bekend en vertrouwd laten worden met muziek, muziekles en later de muziekschool. We kwamen de klas in met een heleboel muziekinstrumenten, elk kind kreeg een instrument en we presenteerden het als een soort voetbalclub. Iedereen heeft een bepaalde rol in het team en het draait ook om sociale vaardigheden. We startten op één school, maar dat werden er al snel veel meer. Inmiddels zijn er veel Leerorkesten, op verschillende plekken in Nederland.’

Zijn er verschillen tussen scholen in Nederland en het Caribisch deel van het Koninkrijk?

‘Ja, absoluut. Veel muzikanten op de eilanden spelen popmuziek, en zijn minder bekend met het repertoire en de instrumenten die binnen het Leerorkest gebruikt worden. In coronatijd hebben ze op afstand geleerd om ook deze instrumenten te bespelen.

Ook het repareren van instrumenten is een uitdaging. In Nederland zijn daar voldoende mensen voor, op de eilanden leren vrijwilligers aan de hand van instructies en workshops hoe ze dat kunnen doen.’

In Amsterdam organiseert Leerorkest Nederland ook naschoolse orkesten, gericht op talentontwikkeling. Gaan jullie dat ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk doen?

‘Op Curaçao gebeurt dit al en voor Aruba ligt een plan klaar om te starten. Het is een logische ontwikkeling, maar het kost tijd. Er moet eerst draagvlak zijn en een goede basis, waaruit je verder kunt groeien.’

Aruba en Curaçao zijn groter, met meer kinderen en scholen. Sint Eustatius en vooral Saba zijn veel kleiner. Wat betekent dat voor jullie aanpak?

‘Elke locatie vraagt om maatwerk. Ons streven is elke keer weer: kijk lokaal wat mogelijk is, maak gebruik van bestaande kennis, doe het samen en zorg ervoor dat je met elkaar slimmer en beter wordt, zodat er geld overblijft om zoveel mogelijk kinderen muziekles te geven.’

Meer informatie, lesmateriaal en instrumenten

Het Expertisecentrum van Stichting Leerorkest Nederland ontwikkelt lesmateriaal en deelt dit via de website Orkest in de Klas. Ook is er een handboek voor scholen. Het Instrumentendepot van Stichting Leerorkest Nederland stelt de instrumenten beschikbaar, zodat deze niet direct aangeschaft hoeven te worden, en verzorgt het onderhoud.