(Lees verder onder het filmpje)

Hoe kun je gemeenschapskunst maken van ruim vijfhonderd zelfgebreide truien? Onze specialist onderzoek Huub Braam startte het LKCAtelier met bovenstaand filmpje. De boodschap is meer dan duidelijk. In de Rotterdamse wijk Charlois verzamelen mensen zich dansend en zingend op straat. ‘So happy together.’Zo samenkomen is nu even niet mogelijk. ‘Maar ik word blij van dit filmpje’, verklaart Braam. ‘Het laat zien wat kunst betekent en hoe het mensen verbindt.’ En daar is in tijden van corona meer dan ooit behoefte aan.

Bij het Rijksmuseum vreesden ze afgelopen maart nog het ergste, vertelt educatief medewerker Merel Brugman. ‘Ik dacht echt dat we alles moesten annuleren! Maar al snel richtten we ons op digitale aanpassingen.’ Zo bleek de fotowedstrijd Document Nederland Junior ook heel goed digitaal te organiseren. Het aantal inzendingen verdubbelde zelfs. Het thema – Wie ben jij? – vond bij jongeren juist ook in die periode weerklank omdat hun normale leven aan banden werd gelegd.

Brugman deelde nog veel meer voorbeelden van waaruit blijkt dat je als kunstinstelling allerminst bij de pakken neer hoeft te zitten. Studenten van verschillende mbo-opleidingen zoals het Hout- en Meubileringscollege, PACT+ Dansopleiding ROCvA en fotografie-opleidingen doen nog steeds mee aan projecten van het Rijksmuseum. Een nieuw product of kunstwerk maken bij een bestaand werk uit de collectie kan nog altijd prima want de collectie en de eregalerij zijn digitaal toegankelijk via de Rijksstudio.

Ook de jaarlijkse talkshow ging gewoon door. En niet voor de gebruikelijke 300 fysiek aanwezige toeschouwers maar voor ruim 1.000 jongeren die online meekeken. Een toegankelijke vorm dus, maar je moet wel met een aantal dingen rekening houden. ‘Voor elke talkshow, online les of workshop geldt: houd het kort. Een praatje van 25 minuten is al erg lang, zeker voor mbo-studenten. Zorg voor afwisseling tijdens de sessie en interactie met de studenten. Laat bijvoorbeeld ook filmpjes zien, maak er een vraaggesprek van en zorg dat de kijkers via de chat vragen kunnen stellen.’

Deze digitale lessen van het Rijksmuseum blijven in het aanbod, ook na corona. Want juist met deze nieuwe vorm bereik je nog meer jongeren. Het biedt ook veel creatieve mogelijkheden om je programma’s voor mbo af te stemmen op de inhoud van de opleiding. Studenten van een koksopleiding kunnen aan de slag met schilderijen over eten. En voor de militaire academie zijn schilderijen over oorlog en officieren weer interessant.

Het ontwerpmodel voor authentieke kunsteducatie, ontwikkeld door Emiel Heijnen, leent zich heel goed om kunstlessen te maken voor het mbo. Door het verbinden van thema’s uit de hedendaagse kunst en samenleving aan de leefwereld en cultuur van leerlingen, ontdekken zij dat kunst niet los staat. Het heeft alles te maken met de wereld om hen heen. Arida Bandringa (kunstdocent, eigenaar van Educatief OntwerpLAB en medewerker bij het ArtechLAB van de Breitner Academie) heeft veel ervaring met dit ontwerpmodel.

Vanuit een hedendaags kunstwerk over een maatschappelijk thema – de bron – formuleer je complexe, brede opdrachten. Voor de student moet iets te onderzoeken zijn en er moet voldoende keuzevrijheid zijn. Corona en (de eenzaamheid van) de lockdown vormen uitgelezen kansen om in de kunstlessen bij aan te haken, vertelt Bandringa. Rondom de lockdown bij de Breitner Academie ontwikkelde ze de kunstles ‘Maak een kunstwerk of een designproduct waarmee je de coronacrisis verbeeldt’. Bron voor deze opdracht was het werk van Mona Chalabi. Het resulteerde in filmpjes van studenten over hoe vaak je bijvoorbeeld iets aanraakt, en mondkampjes waarmee je emoties kunt tonen.

Om zelf tot een kunstles te komen, moet je dus nadenken over die complexe opdracht. In het LKCAtelier kregen de deelnemers twee bronnen ter opwarming: choreografie dans met robot van Huang Yi en de Data Urns van Daniel Huber voor je digitale nalatenschap. De uitdaging zit ‘m erin om de les niet volledig dicht te timmeren. Leerlingen moet je vrij laten in hun keuze voor een kunstdiscipline. Belangrijk is ook een open formulering. De gekozen kunstbron als vertrekpunt, koppel je aan maatschappelijke thema’s en de leefwereld van de studenten. Hierbij formuleer je ook nog een paar kritische, filosofische vragen waar ze hun tanden in kunnen zetten.

In het LKCAtelier werd het een turbotraining, maar een half uurtje brainstormen leverde al mooie vertrekpunten op voor betekenisvolle en authentieke kunstlessen. Zoals ‘Bedenk een kunstwerk of performance waarmee je mensen op straat een hart onder de riem steekt’, ‘Ontwerp een creatief product buiten om in contact te komen met vrienden’ en ‘Ontwerp een buitenruimte waarin mensen verplicht afstand moeten houden en toch sociale contacten hebben’.