“Jazeker”, antwoordt Bremmer volmondig. “Ik ben vanaf het eerste uur betrokken bij de Agenda en sindsdien is er hogeschool-breed zoveel méér aandacht voor. Inclusieve topics zijn meer vanzelfsprekend.” Ook binnen de Hogeschool voor Kunsten Rotterdam (Codarts) leeft de Agenda volop. Zo is er een beleidsprogramma op basis van inclusiviteit. Beleidsmedewerker Schiffers: “We sluiten aan bij deze landelijke agenda en houden relevante ontwikkelingen in de gaten.”

Bremmer: “Met speciale Circles Diversiteit & Inclusie willen we het gesprek over een inclusieve AHK aanzwengelen. Om zo de inclusieve cultuur, praktijk en het beleid binnen onze hogeschool te verbeteren. We hebben een lectoraat (onderzoeksgroep) ‘Kunsteducatie’ dat bijvoorbeeld onderzoek doet naar kunst/beta-onderwijs voor jongeren met autisme. Ook gaat er een keuzevak ‘Inclusief Muziekonderwijs’ van start aan het conservatorium. Daarnaast is er een Coördinator Participatiewet aangenomen, om arbeidsplaatsen voor mensen met een beperking te realiseren.

“Door rekening te houden met studenten die een beperking hebben”, legt Schiffers uit. “Zij krijgen persoonlijke begeleiding van een decaan. Daarnaast richten we onze pijlen op een zo divers mogelijke instroom. We gebruiken inclusieve taal, waarin stereotyperingen en validisme uit den boze zijn. En samen met andere hogescholen schreven we de position paper Samen Werken aan Inclusieve Hogescholen met Oog voor Diversiteit.”

Beide dames glimlachen bij deze vraag. “Het meest trots word ik van de werkgroep inclusiviteit”, trapt Schiffers af. “Zij hebben blootgelegd welke ambities en doelen er bij de verschillende afdelingen op tafel liggen. Dat varieert van gender-neutrale toiletten tot inclusieve samenwerkingen en een inclusief personeelsbestand. Een prachtig vertrekpunt! Nu kunnen we prioriteren, doorzetten en… DOEN.”

“Ik vind vooral de opeenstapeling van projecten mooi“, zegt Bremmer. “Inclusie en diversiteit stonden al in ons strategisch plan, maar in het komende plan wordt hun positie steviger, met actiepunten om de AHK nog inclusiever te maken.“

Bremmer: “Vanuit het conservatorium denk ik dat we verschillende horden moeten nemen voordat mensen met een beperking op professioneel niveau kunnen musiceren. Docenten weten vaak niet hoe ze met nieuwe, aangepaste instrumenten kunnen werken. Bovendien: hoe ga je bij zulke instrumenten selecteren aan de poort? En: waar kunnen deze musici na hun opleiding werken? In Europa zie je langzaamaan inclusieve, professionele ensembles verschijnen, die bij ons veelal ontbreken.”

De grootste horde voor Codarts? “Draagvlak organiseren. Je doet het immers nooit met één of twee mensen. Daarom hebben we eerst gekeken naar welke thema’s er al leven; zo hoeven we geen dingen van bovenaf op te leggen. Iedereen heeft een eigen tempo en accenten, maar de bereidheid tot en openheid over inclusie is er in ieder geval. Natuurlijk kan het altijd meer én beter.”

Bremmer: “Ja! Ook over de grenzen werken we steeds meer samen, zoals bij de conferentie ‘My Music Ability’. Een internationale conferentie met indrukwekkende optredens van artiesten die een (meervoudige) beperking hebben. We organiseren ook internationale projecten. Bijvoorbeeld het Erasmus+-project ‘Change Now’ van de Academie van Theater en Dans dat zich richt op het vergroten van de veiligheid en inclusie op theater-academies. Echt een aanjager van verandering.”

Schiffers: “Ook nationale projecten en samenwerkingsverbanden zijn echte change boosters. Zo slaan we de handen ineen met Erasmus University College en Willem de Kooning Academie voor RASL. Het Rotterdam Arts and Sciences Lab dat maatschappelijk relevant multidisciplinair onderzoek verricht.

“Ja, ze zijn een goede leidraad”, zegt Bremmer enthousiast. “Ze maken je bewust van de gelaagdheid van inclusie en diversiteit. Je bent niet alleen bezig met de inhoud van inclusief muziekonderwijs, maar ook met inclusiviteit onder docenten, een diverse studentenpopulatie en partijen waarmee je samenwerkt.”  Schiffers kan dat beamen. “De 4 P’s zitten altijd in onze beleidsdocumenten. Daarbij zijn de studenten het publiek en het curriculum het programma.”

“Een diversere studentenpopulatie zou mooi zijn en het nog meer betrekken van de mensen om wie het gaat: niets over ons, zonder ons”, zegt Bremmer, “Verder hebben we sinds kort het lectoraat ‘Sociale Rechtvaardigheid en Diversiteit in de Kunsten’ dat haar pijlen richt op een inclusieve kunst- en cultuursector. Ook zag het Centre for Arts & Sciences Education in september het levenslicht. Deze discipline-overstijgende samenwerking richt zich onder meer op inclusieve kunsteducatie.”

“Een mooie ontwikkeling die bij ons op stapel ligt, is de fusie met Willem de Kooning Academie” vertelt Schiffers trots. “Zij zijn al langere tijd bezig met inclusiviteit en hebben ruim anderhalf jaar een Office for Inclusivity (O4i). Het zou tof zijn als dit echt een gezamenlijk office wordt! We willen in de toekomst permanent bezig blijven met inclusie.”