‘Lichtpuntjes’ werden ze bij de presentatie genoemd: de leervertraging door corona in het basisonderwijs is afgenomen en bij begrijpend lezen zelfs helemaal ingelopen. Het lijkt er dus op dat de extra inspanningen vanuit het Nationaal Programma zijn eerste vruchten afwerpt.  

Tegenover deze lichtpuntjes staan wel donkere wolken: te weinig leerlingen in het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs halen het taal- en rekenniveau dat nodig is. En te veel leerlingen verlaten het voortgezet onderwijs met onvoldoende kennis en vaardigheden van het Nederlands. In het mbo zijn er zelfs 5771 studenten die met een onvoldoende voor Nederlands hun opleiding hebben verlaten en daarmee laaggeletterd de maatschappij instappen. Ook de vaardigheid van pas afgestudeerde docenten op het gebied van taal en rekenen laat regelmatig te wensen over. 

Verder geldt dat het welbevinden van leerlingen meer onder druk staat, met name bij meisjes en in het voortgezet onderwijs. Oorzaken die genoemd worden zijn de prestatiedruk, te hoge verwachtingen, te moeilijk of te veel schoolwerk, maar ook pesten. De sociaal veilige leeromgeving is niet altijd op orde, ook niet in het hoger onderwijs. En tenslotte is er nog het lerarentekort, waar vooral het basisonderwijs last van heeft, en daarna het voortgezet onderwijs.  

Een somber beeld dat vraagt om een aanpak van alle betrokken partijen, met een meerjarige insteek en stabiliteit in de randvoorwaarden. Leraren en directies doen hun uiterste best, maar hebben ook steun nodig van besturen, overheden en politiek. Scholen zijn nu vaak nog te veel energie kwijt aan het vinden van vervanging op korte termijn, maar nemen steeds meer de ruimte om ook te kijken naar hoe ze hun docenten kunnen behouden en of er nog andere onderwijsvormen mogelijk zijn. 

De niet-aflatende aandacht voor de ‘basisvaardigheden’, door de Inspectie, door de ministers, en daarmee noodgedwongen ook door scholen en leraren, roept de vraag op in hoeverre er aandacht is voor andere zaken in het onderwijs: de andere leergebieden van het curriculum, maar vooral ook de leerling als opgroeiend mens.

School hoort voor leerlingen een veilige omgeving te zijn. Om op te groeien, vaardigheden en kennis in de breedste zin van het woord op te doen, deze uit te proberen en zich te ontwikkelen. Het is opvallend dat in de rapportage weliswaar wordt genoemd dat een afnemend welzijn de leerprestaties vermindert, maar dat niet de verbinding wordt gelegd met de eenzijdige nadruk op de ‘basisvaardigheden’. 

LKCA pleit al langer om breder te kijken naar mogelijkheden om de bestaande problemen aan te pakken en het onderwijs te verbeteren. In de Basis voor Cultuureducatie concludeerden we al dat we in het huidige systeem en stelsel waarschijnlijk niet komen tot structurele oplossingen. Om de kwaliteit van cultuuronderwijs te verbeteren stelden we onlangs nog voor om de kunstvakdocent ook in het primair onderwijs wettelijk te verankeren. Een bevoegde kunstvakdocent voor de klas levert ook een bijdrage aan het lerarentekort. De leerkracht kan zich dan meer richten op de andere leergebieden, waaronder de ‘basisvaardigheden’. Daarnaast spelen de kunstvakken ook een rol bij het verbeteren van het welbevinden van leerlingen en kunnen ze een bijdrage leveren aan andere leergebieden, zoals leesbevordering en taalontwikkeling.   

Unesco noemt cultuur en educatie belangrijke steunpilaren voor duurzame ontwikkeling van de samenleving. Creativiteit, innovatie, kritisch denken en empathie zijn, samen met algemene en beroepsgerichte kennis en vaardigheden, van vitaal belang om de uitdagingen van vandaag en de toekomst aan te pakken en bij te dragen aan het opbouwen van flexibele, inclusieve en veerkrachtige samenlevingen.

Unesco werkt daarom op dit moment aan een Framework for Culture and Arts Education, dat begin volgend jaar vastgesteld moet worden in een algemene vergadering. Hopelijk helpt dit wereldwijde netwerk om ook in Nederland de weg vrij te maken ‘for the future of learning in and through culture and the arts’, zoals Unesco zelf aangeeft.   

Tijdens dit LKCAtelier op donderdagmiddag 8 juni presenteren we de hoofdpunten uit het Beroepsprofiel van de kunstvakdocent in het primair onderwijs en de kinderopvang. Hoe zien we de verdere beroepsontwikkeling voor ons? En welke rol kan een kunstvakdocent spelen in het onderwijs? Gratis online deelname, inschrijven wel verplicht. 

Foto header: Allison Shelley/The Verbatim Agency for EDUimages/Flickr