Dit is een artikel uit Cultuurkrant 32, december 2024. Neem een gratis abonnement en ontvang ‘m voortaan thuis of op je werk.

‘VSO De Heldring is een cluster 3-school, met zeer moeilijk lerende kinderen tussen de dertien en achttien jaar. Qua ontwikkeling hebben de meeste leerlingen het niveau van groep 5 van de basisschool, soms zelfs lager. Samen met het Poldertheater werk ik als cultuurcoach aan kunstervaring in plaats van actieve kunstbeoefening.’

‘Omdat deze jongeren de wereld misschien op een andere manier beleven, maar net zoveel plezier ervaren aan een cultureel uitje. Ik wil ze praktische vaardigheden aanleren rondom het regelen van een cultureel uitje en ze de kans te bieden om hun persoonlijke voorkeuren te ontdekken. Zo worden deze jongeren volwaardige cultuurafnemers.’

‘Ik vul mijn taak erg ruim in. Zo kijk ik welke theatervoorstellingen geschikt zijn. Daarbij is het vaak zoeken naar de juiste balans. Een voorstelling moet niet te talig zijn, want dan haken deze leerlingen af. Tegelijkertijd hebben ze wel de belevingswereld van tieners, dus de meeste jeugdvoorstellingen vinden ze kinderachtig. Dus ik beoordeel die voorstellingen, maar ik neem leerlingen ook actief mee. Soms, als ze niet zelfstandig kunnen reizen, haal ik leerlingen ook thuis op. Maar ik ga ook met ze naar musea en film.’

‘Soms loop ik aan tegen bijvoorbeeld hun onbekendheid met het culturele leven. Een tijdje terug had ik met een leerling afgesproken om naar een voorstelling te gaan en toen appte ze dat ze een half uur later zou komen. Dan mis je dus die voorstelling. En in musea maak ik nog wel eens mee dat rondleiders hun vaste verhaal hebben en niet in staat zijn om dat aan te passen aan deze doelgroep. Te lange zinnen, te veel moeilijke woorden, dan begrijpen mijn leerlingen het niet. Maar ik maak ook het tegenovergestelde mee, dat ze te kinderlijk worden aangesproken. Dat werkt ook niet.’

‘We denken nu na over meer flexibiliteit in voorstellingen en elementen die je makkelijk kunt toevoegen of weglaten. Bijvoorbeeld voor deze doelgroep meer gebaren om de gesproken tekst te ondersteunen. Of heel simpel, laten zien hoelang de voorstelling nog duurt. Een voorstelling maken speciaal voor deze doelgroep is niet rendabel. Maar met dergelijke kleine ingrepen maak je hem voor hen toch geschikt.’ 

‘Ja, voor ik in januari begon was er hier helemaal geen cultuurcoach. Ook niet op Saba en Bonaire, de andere BES-eilanden. Het is een relatief nieuwe functie. Sinds twee maanden hebben we hier ook een junior cultuurcoach. Deze functies bestaan in Nederland niet, maar omdat de situatie hier zo anders is, werken wij er wel mee. Ik werk meer strategisch, doe bijvoorbeeld de planning achter de schermen, heb een goed overzicht van wat er gevraagd wordt van de gemeenschap en van fondsen die we eventueel kunnen benaderen voor subsidie. En ik onderhoud de contacten, bijvoorbeeld met de vier basisscholen en de school voor voortgezet onderwijs hier. Mijn collega werkt meer uitvoerend voor de verschillende projecten en culturele evenementen.’

‘Ja, die hebben wij hier nog niet! Terwijl de scholen daar heel veel behoefte aan hebben, omdat ze daarop hun cultuur- en erfgoedlesmateriaal kunnen baseren. Het gaat hier erg over wie we eigenlijk zijn. In de geschiedenislessen op school gaat het heel erg over de Nederlandse geschiedenis, maar hoe zit het nu met de eigen geschiedenis van het eiland? Wat is onze identiteit?’

‘Voor de canon heb ik geregeld contact met deskundigen uit Nederland, maar ook bijvoorbeeld met het Openluchtmuseum. Als die canon er eenmaal is, bekijkt de junior coach met de leerkrachten per groep hoe die een plek in de lessen kan krijgen.’

‘Die organiseren we, ja. Geïnspireerd door de Amerikaanse Black History Month. Inclusief een drive-in bioscoop waar uitsluitend films gedraaid worden met hoofdrolspelers met African roots.  
Een ander belangrijk evenement is de Statia Slave Revolt, een opstand van tot slaaf gemaakten in juni 1848, zeventien jaar vóór de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1865. Maar er is niets dat daaraan herinnert. Ons doel is eer te betonen aan lokale historische gebeurtenissen die tot voor kort, door de focus op de eurocentrische geschiedenis, niet sterk werden benadrukt.’

‘Toen ik hier bijna drie jaar geleden begon, was het in Nijkerk nog een redelijk nieuwe functie. Ik vind coach zo klinken alsof jij het beter weet hoe het allemaal moet. En bij cultuurmakelaar denken veel mensen dat ik iets met huizen doe. Ik wil inwoners, scholen, verenigingen en instellingen met elkaar in contact brengen, om kennis te maken met en samen te kunnen genieten van cultuur. Vandaar verbinder. Ik zie mezelf als kartrekker. Met mijn enthousiasme krijg ik mensen zo ver dat ze zelf ook dingen gaan oppakken.’

‘Ja, voorlopig pak ik mijn werk aan door dingen aan te dragen en zelf nog veel te organiseren. Zoals die dag met rap, dans en street art. Tegelijk is dat ook een valkuil. Want door dergelijke dingen te organiseren, worden deelnemende partijen al te makkelijk afnemer, terwijl je zou willen dat ze aangestoken door het succes, ook zelf zoiets gaan organiseren. Nu is het niet zo dat ik alleen maar organiseer. Voor muziekles zijn kinderen aangewezen op de fanfare of op het leerorkest. Maar een tijdje terug is er hier een jongen begonnen met het geven van gitaarles. Dat vindt hij heel leuk en omdat hij ook nog andere instrumenten bespeelt, overweegt hij nu om die muzieklessen uit te breiden. Ik ondersteun hem daarbij.’

‘Nee, gelukkig niet. De gemeente Nijkerk is weliswaar een stad, maar heeft dorps gedrag. De lijntjes zijn hier erg kort en ik kan snel en makkelijk sparren met de beleidsmedewerker en de wethouder. Daarnaast maakt Nijkerk samen met onder meer Barneveld en Scherpenzeel deel uit van het samenwerkingsverband Food Valley. Met mijn collega’s uit die gemeenten bespreken we wat we tegenkomen en hoe we dat oplossen. Dat werkt heel erg inspirerend.’

‘Moeilijke vraag. Want hoe meet je dat? Dus ik kijk vooral naar hoeveel mensen er op een activiteit afkomen, hoe de reacties zijn en hoe zij ervan genieten. Je zou ook kunnen zeggen dat ik mijn werk prima heb gedaan als ik overbodig ben geworden. Als scholen, verenigingen en instellingen zelf alles organiseren en niet meer bij mij aankloppen. Ik moet daar eerlijk gezegd niet aan denken. Ik vind mijn werk veel te leuk.’

LKCA werkt momenteel aan een vernieuwd functieprofiel van de cultuurcoach, één van de zes profielen in de Brede Regeling Combinatiefuncties. Het profiel wordt opgesteld op dezelfde wijze als de sportgerelateerde profielen in de regeling en is bedoeld als richtlijn, om gemeenten en werkgevers enig houvast te geven bij het aanstellen en/of blijvend inzetten van de combinatiefunctionaris. Naar verwachting kun je het vernieuwde functieprofiel begin 2025 bekijken op lkca.nl.