Dit is een artikel uit Cultuurkrant 31, oktober 2024. Neem een gratis abonnement.

‘Kunst en cultuur kwamen er in de kabinetten-Rutte al bekaaid vanaf, maar met deze regering wordt het wel heel guur. De verhoging van het btw-tarief heeft echt grote gevolgen voor de begroting van amateurkoren. De zaalhuur en kosten voor de dirigent gaan omhoog en dat zorgt voor veel onrust. Toen de gemeente Utrecht onlangs de subsidie voor amateurkunstverenigingen wilde afschaffen, kwam uit een enquête dat 25-30 procent dan in financiële nood zou komen. Gelukkig is die bezuiniging in Utrecht teruggedraaid, maar landelijk dreigt nu iets soortgelijks.’

‘Cultuurbeoefening moet voor iedereen bereikbaar zijn. Wij willen georganiseerd zingen doorgeven naar een volgende generatie en dat betekent dat je de drempel laag moet houden. Contributieverhoging past daarbij niet.’  

‘Platform ACCT heeft sectorbreed een tool ontwikkeld waarmee het bestuur van een koor kan komen tot goede afspraken over taken van een dirigent en een bijbehorend eerlijk honorarium. Dat is een mooie professionele stap naar fair pay, maar de kabinetsplannen helpen daar niet bij.’

‘Goed nieuws is dat het kabinet 1,9 miljoen euro uittrekt om jeugdtalentconcoursen overeind te houden. Goed nieuws is ook dat het kabinet niet lijkt te tornen aan het plan om te komen tot één club voor belangenbehartiging en lobby, in de wandelgangen het NOC*NSF voor de amateurkunst genoemd. Ik vat dat op als dat de gelden daarvoor overeind blijven. Investeren in amateurkunst, betekent investeren in mensen en in welzijn.’ 

‘In het Regeerprogramma is cultuur onbenoemd. En waar vorig jaar cultuur in de Troonrede nog geprezen werd, bleef het nu angstvallig stil. Dat is een gemiste kans, want beoefening van kunst en cultuur is onmisbaar voor onze ontwikkeling als mens. Daar is geen oog voor. In plaats daarvan zien we een stapeling van maatregelen op ons afkomen die nadelig zal uitpakken voor cultuurbeoefening. Denk aan het hogere btw-tarief en de kortingen op gemeentesubsidies. We maken ons grote zorgen over de uitwerking daarvan. Kunsten ’92 en het Cultuurfonds hebben laten berekenen dat het voor de cultuursector om een kaalslag van 350 miljoen euro gaat. Dat hakt er enorm in en dat bij een sector die net op de weg terug was na een aantal moeilijke jaren.’

‘Onze zorg is dat de toegankelijkheid onder druk komt te staan. Onze achterban wordt vooral gefinancierd uit gemeentelijke subsidie en die ziet de kortingen op het Gemeentefonds met angst en beven tegemoet.’

‘Het is prettig dat het kabinet het wegvallen van talentontwikkeling voor klassieke muziek wil repareren, maar het hele ecosysteem behoeft aandacht. Voor de instroom zijn bijvoorbeeld de centra voor de kunsten en muziekscholen essentieel. Je moet dus het hele systeem koesteren. Daarvoor is het belangrijk dat alle overheden, van Rijk tot gemeente, samen goede afspraken maken over wie waar verantwoordelijk voor is. Zorg verder met langdurige financiering voor meer stabiliteit in de cultuursector.’

‘Ik ben eigenlijk heel enthousiast over het Regeerprogramma. Ik doe onderzoek naar de consequenties van cultuurbeleid voor de maatschappij en een populistische regering blijkt goed voor aandacht voor nationaal erfgoed. Prima als kinderen al vroeg toegang krijgen tot hun erfgoed en cultuur. Ik vind het goed nieuws dat dit kabinet de bibliotheken en het museumbezoek wil versterken. Waar ik wel van baalde, is dat de talentontwikkeling alleen voor klassieke muziek bestemd is. Dat mag veel breder, meer en vooral modernere disciplines. Het is tijd voor een nieuwe generatie kunst en cultuur.’

‘Die btw-verhoging een probleem? Dat valt wel mee. Zeventig procent van de culturele sector bestaat uit zzp’ers en die kunnen die btw doorberekenen aan hun opdrachtgevers, waaronder ook  BIS-instellingen. En die krijgen extra budget voor fair pay. Dat de tickets duurder worden, is wel zorgwekkend. Aan de andere kant: het is vooral de elite die daardoor geraakt wordt. De mensen die cultuur bezoeken, kunnen die hogere prijs nog steeds wel betalen. Anderen konden dat toch al niet en kunnen het nu nog minder.’

‘Het zou goed zijn als de cultuursector uit haar eigen bubbel komt. Natuurlijk is het wel fijn als meer mensen cultuur kunnen bezoeken. Zorg daarom, net zoals we hier in Groningen hebben, voor een regeling waarbij alle minima jaarlijks een gratis kaartje voor het theater, de bioscoop en het museum krijgen. Als gemeente kun je daar creatief in zijn en bijvoorbeeld ook geld uit andere domeinen, zoals zorg, hiervoor inzetten.’

‘Dit Regeerprogramma maakt ons werk alleen maar urgenter. Ik ben geschrokken dat er geen aandacht voor en visie op cultuur in staat. Cultuureducatie en -participatie zijn geen luxe, ze maken ons tot mens. Het is daarom teleurstellend dat als het over onderwijs gaat, er niets staat over het belang van een brede ontwikkeling van kinderen en studenten. Dat is juist voor kansengelijkheid heel belangrijk. Door alleen de nadruk te leggen op basisvaardigheden als taal en rekenen, met de opmerking erbij dat er geen ruimte is voor poespas, ga je voorbij aan de pedagogische functie van het onderwijs.’

‘We moeten daarom de komende periode van Cultuureducatie met Kwaliteit alles op alles zetten om cultuuronderwijs te borgen. We moeten onze kennis delen en overdraagbaar maken. Bijvoorbeeld door te laten zien dat cultuuronderwijs bijdraagt aan plezier in taal, en daarmee aan taalvaardigheid, en dat muziek een cruciale rol speelt bij rekenvaardigheden of door met inspirerende voorbeelden de logische verbinding tussen cultuuronderwijs en burgerschap zichtbaar te maken.’  

‘Dat doen we in Rotterdam bijvoorbeeld door kunstvakdocenten in te zetten als een (deel)oplossing van het lerarentekort. Uit het onderzoek dat onlangs hierover is gepresenteerd, blijkt dat goede samenwerking en verbinding tussen leerkracht en kunstvakdocent de sleutel is, zo kan meerwaarde ontstaan. (Zie ook het nieuwsbericht hierover op p. 13, red.) Door samenwerking tussen ROC Zadkine en KCR komt er per 1 december een practoraat Kunst en cultuur. We gaan samen onderzoeken hoe we kunst en cultuur een vaste plek kunnen geven in het mbo.’

‘Juist nu is het belangrijk dat wij als kenniscentra nauwer samenwerken en een goede lobby richting het Rijk gaan voeren. We moeten de krachten bundelen en de impact van ons werk nog veel beter en meer laten zien.’

‘Dit kabinet lijkt cultuur als een last te ervaren. Dat is zorgelijk én dom. Wij zien het juist als een essentiële infrastructuur voor zin- en betekenisgeving. Dat is in een wereld die steeds meer gepolariseerd raakt, wezenlijker dan ooit. Daarom moet je borging van cultuureducatie in het onderwijs, van pabo tot lespraktijk, stimuleren in plaats van bagatelliseren.’

‘Veel van wat de afgelopen decennia is opgebouwd, dreigt met dit beleid op losse schroeven te komen te staan. Zo hebben we de afgelopen jaren veel geïnvesteerd om binnen- en buitenschoolse cultuureducatie te verbinden. Dat kon onder meer met de gemeentelijke regelingen voor combinatiefunctionarissen. Maar die SPUK-regeling staat nu onder druk. Als we elkaar niet meer kunnen versterken, blijf je sneller steken in losse projectjes. En die zijn nu eenmaal lastiger te verduurzamen.’

‘Ik vind het ook onverstandig om het programma School en Omgeving fors in te perken. Het is bijna niet uit te leggen voor een voorziening die gericht is op achterstandsgebieden, dus op plekken waar gelijke kansen het hardst nodig zijn.’  

‘Cultuureducatie en -participatie krijgen lokaal vorm en zijn afhankelijk van de ambtelijke capaciteit van gemeenten. Met de aangekondigde regelingen houd je je hart vast. De gemeentelijke begrotingen komen verder onder druk te staan en de grote vrees is dan ook dat dit ten koste gaat van de facultatieve domeinen, zoals cultuur. De VNG heeft met Samen cultuur borgen een goede propositie neergelegd over de rol die ze willen nemen in cultuur. Maar gemeenten hebben andere overheidslagen daarbij nodig. Ik doe dan ook een sterk appel op het Rijk om samen met IPO en VNG te kijken naar ieders rol en zo een gelijkmatiger verdeling over het land te borgen voor cultuureducatie en -participatie.’