This article is available in English.

Kunst biedt veel mogelijkheden om persoonlijke verhalen met anderen te delen. Door bijvoorbeeld zelf te tekenen, te zingen of te dansen kun je uitdrukking geven aan kwetsbare gevoelens, ook als die (nog) geen woorden hebben. Vaak blijkt er dan, soms onverwachts, herkenning en erkenning te zijn. Juist voor iets waarin iemand zich alleen waande.

Ook het kijken naar kunst kan het taboe opheffen. Zeker als je, bijvoorbeeld na afloop van een theatervoorstelling rondom het thema, een gesprek faciliteert waarin je mensen uitnodigt om ervaringen uit te wisselen. Zo werkte Annemarie van der Reijden, projectleider bij een culturele organisatie in Sneek, aan een theaterproject met asielzoekers. Ze vertelt daarover: ‘De voorstelling bleek een brug waarin anderen zich openden, om vanuit hun hart te vertellen over hun eigen eenzaamheid.’

Deelnemers aan culturele activiteiten ervaren volgens wetenschappelijk onderzoek en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meer levensvreugde, betrokkenheid en waardering. Dat is niet zo gek, want bij culturele activiteiten ligt de focus op mogelijkheden. Het gaat om het ontdekken, volgen en/of delen van je passie. Dat geeft een goed gevoel, energie en levenslust en verbinding met anderen. En vaak wordt er toegewerkt naar een presentatie. Dat zorgt voor perspectief en iets om naar uit te kijken. Kunst spreekt de taal van het gevoel, daarom is het contact erover vaak snel persoonlijk. Dan is er ineens een échte ontmoeting in een kort gesprekje met een onbekende! Kunst verbindt, en eenzaamheid vraagt om verbinding.

Eenzaamheid is een complex en gelaagd maatschappelijk probleem, de doelgroepen zijn divers. Er is niet één aanpak die werkt en partijen hebben elkaar nodig om tot oplossingen te komen en vernieuwende ideeën vorm te geven. Soms heeft eenzaamheid een duidelijke, aanwijsbare oorzaak; veel vaker is het een combinatie van meerdere factoren. Hoe ga je als professional om met al die verschillende mensen en situaties?

Professionals in cultuur, zorg en welzijn en bij gemeenten, kunnen elkaar aanvullen met kennis, ervaringen en mogelijkheden. Samen kunnen ze een betekenisvol aanbod creëren dat aansluit bij specifieke situaties en behoeften. Door samen te werken vergroten ze ook de kans op het vroegtijdig signaleren van eenzaamheid. Maar samenwerken is niet alleen kansrijk, het is ook uitdagend door verschillen in organisatiestructuur, doelstellingen, beleid, enzovoort.

Voor partijen die samen willen werken tegen eenzaamheid, heeft LKCA een handige praatplaat met gesprekscanvas ontwikkeld. De praatplaat geeft een overzicht van effecten van kunst en cultuur. Er zit een gesprekscanvas bij met vragen die je kunt gebruiken om samenwerking vorm te geven.

De begrippen op de praatplaat zijn vaak subjectief. Ze dagen uit om er eigen interpretaties aan te geven en ze te vertalen naar de eigen context (bijvoorbeeld doelgroepen, organisaties en fysieke omgeving). Het gesprekscanvas helpt hierbij. Het stimuleert om helder te krijgen wat je wilt bereiken en hoe je dat gaat aanpakken, en om daarover het gesprek aan te gaan met professionals uit andere domeinen.  

De praatplaat en het gesprekscanvas kun je gratis downloaden in het online kennisdossier over cultuur en eenzaamheid. In dit dossier vind je behalve meer informatie en een uitgebreide toelichting op de effecten, ook een aantal goede voorbeelden van culturele projecten tegen eenzaamheid.