Samenwerken tegen eenzaamheid met kunst en cultuur

Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Eenzaamheid leidt tot de ontwikkeling van een negatief zelf- en wereldbeeld, weinig eigenwaarde en sombere gedachten. Helaas rust er vaak een taboe op. Daardoor sluiten eenzame mensen zich steeds verder af van anderen en wordt de eenzaamheid groter. Het is dus belangrijk om het taboe te doorbreken en culturele activiteiten kunnen daaraan bijdragen.

Kunst biedt veel mogelijkheden om persoonlijke verhalen met anderen te delen. Door bijvoorbeeld zelf te tekenen, te zingen of te dansen kun je uitdrukking geven aan kwetsbare gevoelens, ook als die (nog) geen woorden hebben. Vaak blijkt er dan, soms onverwachts, herkenning en erkenning te zijn. Juist voor iets waarin iemand zich alleen waande.

Het gesprek openen

Ook het kijken naar kunst kan het taboe opheffen. Zeker als je, bijvoorbeeld na afloop van een theatervoorstelling rondom het thema, een gesprek faciliteert waarin je mensen uitnodigt om ervaringen uit te wisselen. Zo werkte Annemarie van der Reijden, projectleider bij een culturele organisatie in Sneek, aan een theaterproject met asielzoekers. Ze vertelt daarover: ‘De voorstelling bleek een brug waarin anderen zich openden, om vanuit hun hart te vertellen over hun eigen eenzaamheid.’

Kunst verbindt

Deelnemers aan culturele activiteiten ervaren volgens wetenschappelijk onderzoek en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meer levensvreugde, betrokkenheid en waardering. Dat is niet zo gek, want bij culturele activiteiten ligt de focus op mogelijkheden. Het gaat om het ontdekken, volgen en/of delen van je passie. Dat geeft een goed gevoel, energie en levenslust en verbinding met anderen. En vaak wordt er toegewerkt naar een presentatie. Dat zorgt voor perspectief en iets om naar uit te kijken. Kunst spreekt de taal van het gevoel, daarom is het contact erover vaak snel persoonlijk. Dan is er ineens een échte ontmoeting in een kort gesprekje met een onbekende! Kunst verbindt, en eenzaamheid vraagt om verbinding.

Samenwerken tegen eenzaamheid

Eenzaamheid is een complex en gelaagd maatschappelijk probleem, de doelgroepen zijn divers. Er is niet één aanpak die werkt en partijen hebben elkaar nodig om tot oplossingen te komen en vernieuwende ideeën vorm te geven. Soms heeft eenzaamheid een duidelijke, aanwijsbare oorzaak; veel vaker is het een combinatie van meerdere factoren. Hoe ga je als professional om met al die verschillende mensen en situaties?

Professionals in cultuur, zorg en welzijn en bij gemeenten, kunnen elkaar aanvullen met kennis, ervaringen en mogelijkheden. Samen kunnen ze een betekenisvol aanbod creëren dat aansluit bij specifieke situaties en behoeften. Door samen te werken vergroten ze ook de kans op het vroegtijdig signaleren van eenzaamheid. Maar samenwerken is niet alleen kansrijk, het is ook uitdagend door verschillen in organisatiestructuur, doelstellingen, beleid, enzovoort.

Handig gespreksinstrument beschikbaar

Voor partijen die samen willen werken tegen eenzaamheid, heeft LKCA een handige praatplaat met gesprekscanvas ontwikkeld. De praatplaat geeft een overzicht van effecten van kunst en cultuur. Er zit een gesprekscanvas bij met vragen die je kunt gebruiken om samenwerking vorm te geven.

De begrippen op de praatplaat zijn vaak subjectief. Ze dagen uit om er eigen interpretaties aan te geven en ze te vertalen naar de eigen context (bijvoorbeeld doelgroepen, organisaties en fysieke omgeving). Het gesprekscanvas helpt hierbij. Het stimuleert om helder te krijgen wat je wilt bereiken en hoe je dat gaat aanpakken, en om daarover het gesprek aan te gaan met professionals uit andere domeinen.  

De praatplaat en het gesprekscanvas kun je gratis downloaden in het online kennisdossier over cultuur en eenzaamheid. In dit dossier vind je behalve meer informatie en een uitgebreide toelichting op de effecten, ook een aantal goede voorbeelden van culturele projecten tegen eenzaamheid.  

Cultuurparticipatie en Positieve Gezondheid

Uit ons onderzoek ‘Kunst als (ver)wondermiddel’ blijkt dat actief bezig zijn met kunst positieve effecten heeft op alle zes dimensies van Positieve Gezondheid. Dit onderzoek komt voort uit de samenwerking tussen LKCA en Institute for Positive Health (iPH).

Eén van de belangrijkste risicofactoren bij ziekte is eenzaamheid. Veel culturele activiteiten zijn groepsactiviteiten. Deelnemers doen hierbij nieuwe sociale contacten op, waardoor ze zich minder eenzaam voelen. Maar het geeft ook plezier en stimuleert mensen om actief te blijven.

Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en vijf praktijkbeschrijvingen waarvan er één (Het beste van Kampen) verder ingaat op het voorkomen van eenzaamheid bij vitale 60-plussers.

Wil je meer lezen over dit onderwerp? 

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 0 / 5. totaal 0

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (0)
Praat verder over dit onderwerp met deze expert(s):
Finn Minke
Finn Minke
Functie: Specialist Cultuurparticipatie
Expertise: zorg en welzijn
finnminke@lkca.nl
030 - 711 51 39
Bekijk alle experts
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel