‘Practice what you preach’, onder dat motto leiden Rick de Visser (Kennisnet) en Leny Baas (DOCK20) ons door de fijne kneepjes van een digitale gastles. Het atelier is die les en bezinning daarop ineen. En dus beginnen we met een check-in, bedoeld om te landen in de les en kennis met elkaar te maken.

‘Een persoonlijke vraag koppelen aan het lesthema is een goede invulling van zo’n check-in’, vertelt Baas. Dat verklaart direct waarom iedere deelnemer is gevraagd om van tevoren een afbeelding van erfgoed uit de eigen omgeving op een Padlet te plaatsen. We beginnen in tweetallen, en vertellen onze gesprekspartner over het verhaal achter de gekozen afbeelding.

Deze start creëert gelijk betrokkenheid en eigenaarschap, extra belangrijk bij online lessen. Die betrokkenheid krijg je ook door mensen een taak toe te bedelen, en dat doet Baas dan ook. Aanvankelijk blijft het stil, en dat is online nog meer aanwezig. ‘Wees daar niet bang voor’, stelt Baas gerust. ‘Uiteindelijk is er altijd wel iemand die zich meldt.’ En zo melden zich inderdaad twee kandidaten: een oogster die aan het eind van de bijeenkomst ervaringen deelt, en iemand die halverwege een energizer verzorgt.

We gaan verder met een praktijkvoorbeeld van het Drents Museum. Hoofd educatie aldaar is Rianne Schoonderbeek, en ze vertelt gelijk dat het museum geen digitale voorloper is want er is geen enorm budget. Wat zijn dan wel de uitgangspunten? Iedere online les moet er iets te beleven en te doen zijn. De lessen zijn ook op elk moment en op elke locatie te benutten, ook na corona. ‘En het hoeft ook niet allemaal gratis’, benadrukt Schoonderbeek. ‘Cultuur mag iets kosten.’

‘Werk met wat je al in huis hebt aan vaardigheden, lesmateriaal en objecten’, vervolgt Schoonderbeek. Het Drents Museum koos, aansluitend bij de drie disciplines (kunst, archeologie en geschiedenis) drie online lessen met elk een eigen werkvorm. Zo ontstond er een online rollenspel over het veenmysterie. Daarin vertelt een museumdocent bij illustraties een spannend verhaal, waarna leerlingen zelf in break-outrooms aan de slag gaan. ‘Voor een filmpje hadden we geen geld, maar dit blijkt ook heel goed te werken.’

Een heldere lesbrief over wat er technisch vereist is, is heel belangrijk. Schoonderbeeks belangrijkste tip: ‘Denk groots, ook al heb je een klein budget. Zorg voor goede promotie met filmpjes, tijdelijke aanbiedingen en testimonials en houdt vol.’ In hun museum werkte dat in elk geval: ze hebben met hun lessen landelijk bereik.

Starend naar een scherm kan de aandacht makkelijk wegzweven. Bouw daarom bewust een reflectiemomentje in. ‘Zet je camera maar even uit’, nodigt De Visser ons uit voor het onderdeel ‘journaling’. ‘Ik stel wat vragen over Riannes presentatie en schrijf gewoon op wat in je opkomt.’ Dezelfde functie heeft ook de energizer die vrijwilliger Kachiri van Zwam (Boymans van Beuningen) ons voorschotelt: een wervelende afwisseling van strak naar het scherm kijken en onderwijl blind met je hand iemand natekenen. Even de blik op oneindig. Het hele spel duurt maar vier minuten, maar zorgt voor een andere energie.

‘Speel in je les met die afwisseling in dynamiek’, legt Baas uit. Tussen camera aan en uit, luisteren en zelf doen, en upbeat presentatie en rustig nadenken. Verdeel je les in aandachtsbogen. Formulering speelt daarin een belangrijke rol. Hoe geef je een goede digitale gastles? Hoe je een goede gastles geeft. Door concreet een vraag te stellen, prikkel je mensen meer tot nadenken.

En natuurlijk hoort eigen inbreng ook een plek te krijgen in een les, online of offline. Nu gebeurt dat in de open space via de tool Jamboard. Zes mensen mogen brandende vragen agenderen over online gastlessen. Deze mensen hebben de rol van initiatiefnemer. De overgebleven mensen krijgen de rol van deelnemer en mogen vanuit die hoedanigheid zelf kiezen bij welke vraag ze zich aansluiten. ‘Hierbij geldt de wet van twee voeten’, licht Baas toe. ‘Je gaat daar waar je denkt iets te kunnen brengen óf waar je meer over wilt weten.’

In de open space vind je mensen die over hetzelfde willen praten en nadenken. Bijvoorbeeld over hoe je de zintuiglijke ervaring van een museumbezoek kunt omzetten in een online ervaring tijdens een digitale gastles. Over hoe je zorgt voor een optimale samenwerking tussen museumdocent en vaste leerkracht. Of om te luisteren en leren van voorbeelden die helemaal niet bleken te werken. Let hierbij op dat je niet werkt met van tevoren geprogrammeerde tijden. Want voor je het weet, zijn de deelnemers uit jouw les gekatapulteerd en zit je alleen tegen jezelf te praten.

Sluit je les altijd centraal weer af en neem tijd om stil te staan bij wat er gedaan is. Oogster Mara van der Velden (Cactus Educatie) toont zich geïnspireerd. ‘Ik haalde er direct voorbeelden uit. Het verdelen van rollen bijvoorbeeld, dat wordt bij online lessen misschien nog wel eens vergeten.’

Het laatste onderdeel is de check-out. ‘Dit wordt vaak overgeslagen, maar het is juist het moment waarop de kwartjes vallen: wat zijn de inzichten en wat neem je mee?’ Zo verlaat iedereen opgeladen de les.