In het jaar van Leeuwarden-Fryslân Europese Culturele Hoofdstad 2018 speelde de amateurmuziek (HaFaBra) een glansrol in veel programma’s en bood LF2018 een prachtig extra podium in Leeuwarden en Fryslân.

Het is dan ook navrant dat het niet goed gaat met veel verenigingen. Niet alleen in Friesland, maar in het hele land is sprake van krimp, vergrijzing, moeite met aanwas en het vasthouden van zittende leden, onderbezetting bij orkesten, afname van concoursbezoek, kostenstijgingen en inkomstendalingen, en grote problemen om rond te komen. Hierdoor komen orkesten en de sector in een neerwaartse spiraal terecht.

In Friesland proberen we het tij te keren. Zo net na LF2018 was een mooi moment voor de Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (OMF) om te starten met het plan ‘van krimp naar groei’. Doel van dit plan: de verenigingen een boost geven om ze bestand te maken voor de toekomst, en de trend van krimp ombuigen naar groei.

De provincie Fryslân besloot om dit project eenmalig te ondersteunen. Immers, de neerwaartse ontwikkeling van de HaFaBra staat haaks op de provinciale ambities voor zoveel mogelijk cultuurparticipatie.

Aan het plan ‘Van krimp naar groei’ nemen 45 verenigingen deel. Zij vormen een goede afspiegeling van alle 200 Friese muziekverenigingen; geografisch, en in soort (fanfare, harmonie, brassband, showband) en grootte. Alle problemen zoals hiervoor omschreven zijn aanwezig. 
Slechts 3 van de 45 verenigingen bleken organisatiekrachtig (de mate waarin verenigingen voor kunstbeoefening nu en in de toekomst in staat zijn om artistieke activiteiten aan te bieden aan huidige en potentiële leden; zie LKCA-Verenigingsmonitor 2018).

Wij zetten in op:

Met een traject van workshops en bijeenkomsten over  fondsenwerving, bedrijfspartnership, communicatie, ‘besturen in balans’, projectontwikkeling, internationalisering en een-op-een-coaching worden de korpsen in staat gesteld om uit de ‘overleefmodus’ te komen, partnerships met het bedrijfsleven te realiseren, organisatiekracht te verbeteren en vernieuwing in te zetten.

Meerdere verenigingen zijn begonnen met vernieuwende projecten: ze werken met nieuwkomers, met mensen met een verstandelijke beperking, ze gaan cross-sectoraal te werk, gaan aan de slag met nieuw repertoire, zoeken nieuw publiek. Of ze ontwikkelen een nieuwe aanpak om leden te werven, ontwikkelen bedrijfspartnerships of samenwerkingsprojecten met scholen. Momenteel werken alle 45 orkesten gezamenlijk aan een grootschalig Waterconcert in juni 2020, onder begeleiding van enkele professionals.

Dat is mooi, maar er is meer nodig om met dit project duurzame resultaten te behalen.

De ‘overleefmodus’ van de muziekverenigingen is vergelijkbaar met armoede. Door hun trots lopen verenigingen er niet mee te koop. Hoe langer iemand in armoede verkeert, hoe moeilijker het wordt eruit te komen. Hier ligt een belangrijke rol voor overheden. Als de Friese gemeenten de muziekverenigingen structureel zouden ondersteunen (zo veel mogelijk conform de KNMO-adviezen) kunnen de korpsen uit de ‘overleefmodus’ komen, partnerships (cofinanciering) met het bedrijfsleven realiseren (cultureel ondernemerschap), organisatiekracht verbeteren en vernieuwing inzetten.

Om even bij Friesland te blijven: HaFaBra is het DNA van Fryslân en onderdeel van het Fries erfgoed. Het draagt voor een heel groot deel bij aan cultuurparticipatie & talentontwikkeling en vormt de verbinding tussen alle muziekeducatie-schakels. Hoe is het dan mogelijk dat HaFaBra geen onderdeel uitmaakt van de ‘heroriëntatie van de provinciale basisinfrastructuur vanaf 2021’?

Waarom de overheid muziekverenigingen niet ondersteunt? Goede vraag. We zien helaas een tegengestelde beweging. Er is steeds minder waardering voor cultuur en sociale cohesie, terwijl dit – juist in krimpgebieden met een leegloop van scholen en kerken – extra aandacht/ondersteuning behoeft. Daar komt nog bij dat de fusiegolf van gemeenten wordt aangegrepen om de toch al geringe structurele ondersteuning voor de amateurmuzieksector volledig te schrappen.

Doordat meer en meer gemeenten (structurele) ondersteuning afbouwen of stopzetten, er in veel gemeenten geen muziekscholen meer zijn en muzieklessen die de korpsen aanbieden niet (meer) worden ondersteund, moeten de Friese muziekverenigingen alles uit de kast halen om te kunnen overleven.

Zie de muziekverenigingen niet alleen als een begrotingspost, maar als partners. Tijdens LF2018 hebben we ervaren dat juist cultuur zorgt voor een extra dimensie voor beleidsambities en maatschappelijke uitdagingen. Door ambities, beleid en cultuur bij elkaar te laten komen, kunnen overheden zich op een bijzondere wijze onderscheiden en meer impact maken. Denk daarbij aan samenwerking op beleidsterreinen zoals zorg, mensen met verstandelijke beperking, nieuwkomers, water, afval, omgevingsvisie en uiteraard ook onderwijs (‘Meer Muziek in de Klas’).

Als de gemeenten de muziekverenigingen structureel ondersteunen (zo veel mogelijk conform de KNMO-adviezen) en de provincies deze verenigingen een serieuze(re) rol geven binnen hun kunstinfrastructuur (met stimuleringsmaatregelen en bijvoorbeeld aanjagers/kwartiermakers), ontstaat een klimaat waarbinnen iedereen kan genieten van én kan meedoen aan cultuur. Dat sluit naadloos aan bij het laatste advies van de Raad voor Cultuur ‘Cultuur dichtbij, dicht bij cultuur’ waarin cultuureducatie en -participatie hoger op de nationale agenda staan.

Foto: Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (OMF)

Meer lezen?