“De balans klopt nu niet.” Dat stelt Sherlock Telgt, MC (Master of Ceremonies) en initiator van broedplaatsen zoals Backbone050 en MAGMA, na een ritje door Groningen om het lawaai in zijn straat te ontvluchten. Daarmee bedoelt hij de verdeling van aandacht en gelden tussen gevestigde, klassieke disciplines en nieuwe vormen die vaak zijn verbonden aan subculturen en ‘nieuwe Nederlanders’.

“Na vijf decennia van enorme ontwikkeling van hiphop en dance mag je meer erkenning verwachten. Natuurlijk kan je een euro maar één keer uitgeven, maar als je klassiek zó belangrijk vindt dat je dat aanbod niet wilt verminderen, moet je er aan de andere kant wat bijleggen.”

Volgens Telgt laten overheid en muziekscholen een enorme doelgroep lopen. “Waarom? Omdat besturen en directies geen intrinsieke drive voelen om die nieuwe vormen te omarmen.” Hij bevestigt de suggestie dat dat mogelijk samenhangt met de overwegende kleur van veel besturen, raden en directies: wit. “Daar zou je de Code Diversiteit en Inclusie strenger tegenaan mogen houden.

Muziekscholen hebben het lastig omdat ze niet weten wat er speelt. Tijd om het stokje door te geven.” Telgt was in de gemeente Groningen al eens raadslid en overweegt zich weer te kandideren. Een van zijn speerpunten: het behoud van maatschappelijk vastgoed.

“Nieuw kabinet, ga met de billen bloot en zeg dat amateurkunst belangrijk is. Daar moet dan zowel fysiek als financieel ruimte voor zijn. Staatssecretaris Uslu heeft zeven miljoen vrijgemaakt voor hubs en broedplaatsen, maar dat is peanuts. Er is behoefte aan continuïteit. Laat de overheid helpen bij de koop van panden met een grote pot geld en door zich vijf of tien jaar garant te stellen voor een hypotheek. Daarmee kun je als creatieve broedplaats i.o. naar de bank.”

Bam! Het komt er zonder aarzelen uit. De beste bestemming voor de miljoenen die staatssecretaris Uslu voor de komende jaren beschikbaar heeft gesteld ter ondersteuning van de amateurkunst? “Fair pay”, zegt Peter van den Bunder intuïtief. Hij is bij de Kunstenbond belangenbehartiger beeldende kunst en zzp’ers. “Je ziet wel dat fair practice en fair pay steeds beter verankerd raken in het rijksbeleid. De knop is om. Bij gemeentes is het minder vanzelfsprekend. Wij zullen daar steeds meer de aandacht op richten.”

Maar Van den Bunder heeft nog wel meer op zijn verlanglijstje. Een wettelijke verankering van het recht op buitenschools cultuuronderwijs en op participatie bijvoorbeeld. “Daardoor kunnen lokale en provinciale overheden buitenschools kunst- en cultuuronderwijs beter borgen en hoeft de discussie niet alleen meer over waarden te gaan. Op heel veel andere vlakken zijn de wettelijke taken van gemeentes toegenomen, maar die voor cultuur niet en dat zet de sector enorm onder druk. Laat het Rijk cultuur als volwaardige gemeentelijke taak benoemen. De Bibliotheekwet kan als voorbeeld dienen. Die is ook juridisch in het bestel ingebouwd.”

Het demissionaire kabinet moet nú de voorgenomen verhoging van btw op kunst en cultuur afblazen voor de komende jaren, vindt Van den Bunder. “Neem nou de huidige vrijstelling voor onder meer toneelverenigingen en voor kunstonderwijs aan personen tot 21 jaar. Daarmee houd je de toegankelijkheid in stand. Hogere prijzen zouden nóg een dreun voor de sector betekenen.” Het zou ook onlogisch zijn om de vrijstelling nu al af te schaffen, vindt hij, omdat die pas volgend jaar wordt geëvalueerd. “Nu heel stoer afschaffen en dan volgend jaar concluderen dat het voortgezet had moeten worden. Dat moet je niet willen.”

Nog net voor een welverdiende vakantie vond Marijn Cornelis een gaatje in haar agenda om een boodschap aan een nieuw kabinet mee te geven. Als directeur van CultuurSchakel, de Haagse organisatie voor cultuureducatie en -participatie, ziet zij de noden van de sector van dichtbij. “Vooral de combinatie van fair pay en toegankelijkheid is problematisch. Je kunt de tarieven wel verhogen, maar kunnen mensen cultuurparticipatie dan nog betalen?

Het is voor culturele instellingen lastig dat het Rijk, terecht, zegt: ‘Fair pay is belangrijk’ terwijl de gemeentefondsen te krap bij kas zitten om subsidies aan instellingen of fondsen voor bewoners te kunnen verhogen. Zo wordt de drempel voor velen te hoog.”

Het is goed dat er wordt ingezet op een Nationaal Akkoord Amateurkunst, vindt Cornelis. In Nederland doet 40 tot 60 procent van de inwoners aan amateurkunst, maar ondertussen zitten de aanbieders in zwaar weer. “Nu worden alleen de koepelorganisaties voor amateurkunst ondersteund. Voor de aanbieders is vaak niets geregeld. Daar is gewoon meer voor nodig. Het instrumentaal onderwijs bijvoorbeeld is relatief duur. Niet alleen de minima, ook middeninkomens ervaren drempels. Drempels die te maken hebben met de financiën én met de ingewikkelde voorwaarden voor ondersteuning. Doe daar wat aan. Dat gaat ook om kansengelijkheid.”

Om op een positieve noot te eindigen: Cornelis is blij dat Cultuureducatie met Kwaliteit voor de binnenschoolse educatie wordt voortgezet, al ziet zij ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld in het curriculum van de pabo’s en de kunstvakopleidingen. “Die sluiten nog niet altijd goed aan op het onderwijs. Is daar wel genoeg aandacht voor wat kinderen van nu, ook met een andere culturele achtergrond, nodig hebben? Ik mis een brede opvatting van cultuur. Vakdocenten beheersen de vaardigheden, maar de academies zouden een tandje moeten bijschakelen.”

Op de eerste maandag na zijn vakantie belt Walter Groenen, directeur van de Stichting CJP. Hij maakt net voor de deadline van de Cultuurkrant, van de gelegenheid gebruik om een nieuw kabinet op het hart te drukken de overheidsbijdrage aan de CJP Cultuurkaart te verhogen. “Die is nu 5,25 euro per leerling/student per jaar. Ga even na, in 2008 was die15 euro. Geïndexeerd zou dat 21 euro zijn. Wij pleiten voor een jaarlijks bedrag van minimaal 25 euro voor alle jongeren tussen vier en achttien jaar. In Frankrijk en Duitsland hebben ze sinds kort een cultuurkaart voor achttienjarigen van respectievelijk 300 en 200 euro. Mooi bedrag, maar ons meerjarige systeem is beter en heeft door de samenwerking met het onderwijs een duurzamer effect.”

Momenteel loopt een pilot met de CJP Cultuurkaart voor het mbo die goed aanslaat. Groenen pleit ervoor de pilot een structureel karakter te geven en de financiering van de cultuurkaart uit te breiden naar het po. “Dat zou zoveel impact hebben, ook op de druk op zzp’ers. Zonder verhoging kun je steeds minder doen en kom je nooit aan fair pay toe.”

Groenen hoopt ook dat de curriculumherziening die op het ministerie in de maak is een steviger positie voor cultuuronderwijs zal garanderen, zowel binnen de lestijd als daarbuiten in het aanbod van het subsidieprogramma School en Omgeving. “Waarbij ik wel oproep de intrinsieke waarde van kunst en cultuur in het oog te houden en cultuureducatie niet alleen instrumenteel, voor burgerschapsonderwijs bijvoorbeeld, in te zetten.”

Vlak voor de vakantie viel het kabinet. Daardoor treffen we een enkeling aan op de vakantiebestemming. Zo tikte tijdens dit gesprek de regen zachtjes op de tent van Bastiaan Vinkenburg, adviseur en sectorleider kunst & cultuur bij Adviesbureau Berenschot. “Ik dacht: het regent toch, dus dan kan ik net zo goed even reageren”, lacht hij.

Berenschot bracht recent in opdracht van de Tweede kamer het rapport In de schijnwerpers – Groeipotentie voor de culturele sector door bijdragen aan maatschappelijke opgaven uit. De ondertitel is tegelijk de conclusie, bevestigt Vinkenburg. “Meestal worden culturele projecten in maatschappelijke context gefinancierd uit culturele potjes en fondsen. Die taart heeft een bepaalde omvang en wordt niet groter. De kunst is die taart groter te maken door aanvullende financiering uit andere domeinen te verwerven. De zorg bijvoorbeeld. Die is gericht op genezing, terwijl met preventie grote kostenbesparingen kunnen worden behaald. Onderzoek toont aan dat cultuurparticipatie en – educatie daarbij belangrijk zijn. Ook op andere gebieden kan de culturele sector helpen nieuwe handelingsperspectieven te ontwikkelen.”

Een wettelijke zorgplicht voor cultuureducatie als basisvoorziening zou mooi zijn, vindt hij. Velen betwijfelen of zoiets in een kabinet met de BBB zal lukken. Vinkenburg ziet wél mogelijkheden. “Aan de vooravond van de verkiezingen voor de Provinciale Staten bleek de BBB eigenlijk heel positief te staan tegenover kunst en cultuur. De partij heeft de visie van breed gespreide cultuurdeelname van het CDA overgenomen. Laten ze daar een hard punt van maken bij de onderhandelingen. Dus nieuwe regering: een breed netwerk van cultuureducatieve voorzieningen graag. Dát is een goede investering in culturele en maatschappelijke waarde.”