Sinds de onthullingen over The Voice komen bij Mores (Meldpunt ongewenste omgangsvormen Nederlandse culturele en creatieve sector) veel meer meldingen binnen. ‘We zijn er weer even op gewezen dat veilig werken in de culturele sector nog lang niet vanzelfsprekend is, terwijl het dat wel zou moeten zijn’, stelt Sanne Scholten, LKCA-directeur en bestuurslid bij Mores. Alle reden om een atelier te wijden aan wat er nodig is om te zorgen dat die veiligheid wel vanzelfsprekend wordt.

Iemands borsten betasten of een klap op de billen geven, dan ga je overduidelijk een grens over. Maar grensoverschrijdend gedrag is ruimer dan alleen ongewenste intimiteiten. Ook zaken als pesten, racistische of seksistische ‘grapjes’ en collega’s buitensluiten vallen daaronder. De hele cultuur, uitstraling en sfeer op de werkplek moet veilig zijn’, vat Magda van der Wees (specialist sociale veiligheid bij vrijwilligersplatform NOV) samen.

In trainingen en voorlichtingsbijeenkomsten probeert ze mensen daarvan bewust te maken en na te laten denken over de grijsgebieden. Wat bijvoorbeeld als een coach een meisje troost door haar op schoot te nemen? Het maakt nogal uit hoe oud het meisje is, vinden de deelnemers. ‘Bij een kleuter is het anders dan bij een tiener.’ Een vrijwilliger vragen om ook bij jou thuis een klusje op te knappen? Niet doen, vinden velen. Dan vermeng je zakelijk en privé. ‘Door dit soort situaties samen te bespreken, worden grenzen duidelijker’, vertelt Van der Wees. Haar tip: ‘Denk niet te snel: bij ons komt het niet voor. Neem voorzorgsmaatregelen.’

En wees alert bij machts- en afhankelijkheidsverhoudingen in je organisatie. Zoals The Voice duidelijk heeft gemaakt, blijft grensoverschrijdend gedrag ongemeld als er veel op het spel staat. Denk aan audities, toelating en selectie, maar ook wel of geen promotie of ontslag.

Samen praten is niet het eerste wat mensen doen in een onveilige situatie. Ze durven zich juist niet uit te spreken. Dat kan leiden tot spanningen in het team of tussen mensen. ‘Daar moet je op bedacht zijn, het kan een signaal van onveiligheid zijn’, zegt Tamara de Reu die o.a. als vertrouwenspersoon bij Mores werkt.  

Het beschermen van werknemers is een verplichting van de werkgever, óók in de culturele sector. Naast gedragsprotocollen en klachtenprocedures hoort bij die bescherming ook een vertrouwenspersoon. Dit is iemand, intern of extern, bij wie mensen grensoverschrijdend gedrag kunnen melden als ze dat niet bij hun leidinggevende of directeur durven aan te kaarten of als die werkgever daar niets mee doet. Ze kunnen er terecht voor een luisterend oor. informatie en begeleiding bij mogelijke vervolgstappen. ‘Erkenning en opvang zijn de belangrijkste taken’, vertelt De Reu. ‘Zorg dat mensen zich gehoord voelen. Je hoeft geen oordeel te hebben. Met advies geven ben ik zelf juist altijd voorzichtig, ik denk wel mee, maar laat beslissingen bij de melder zelf.”

Als vertrouwenspersoon kun je bovendien klachten bundelen. Als er over één persoon of afdeling meer meldingen komen, dan wordt het tijd voor bijvoorbeeld een gesprek met de werkgever. Dit moet je wel in afstemming met melders doen, want vertrouwelijkheid is voorwaarde nummer één.

Alleen al dit onderwerp op de agenda zetten, brengt veiligheid. Daarmee laat je zien dat je het als organisatie belangrijk vindt. Samen een protocol opstellen over wat wel en niet acceptabel is én alert reageren als er toch iets mis gaat. ‘Alle maatregelen staan of vallen met de cultuur van de organisatie’, stelt Carin van der Hor (adviseur en trainer bij NOV).

Om daarmee te oefenen geeft ze de opdracht tot een ‘creatieve deconstructie’. Deelnemers noteerden in één minuut alle foute manieren om iemand aan te spreken die grensoverschrijdend gedrag vertoont. Er rolt van alles over tafel, van schelden tot en met dreigen met ontslag. Dat voelt natuurlijk ook niet veilig. Hoor en wederhoor is dus belangrijk.  Het beste is een cultuur waarin mensen elkaar direct op de werkvloer durven aan te spreken op gedrag. Een cultuur waarin je fouten mag maken, maar ook je eigen gedrag durft te corrigeren. Kortom, sta stil bij je eigen gedrag. ‘Veiligheid begint met jezelf kwetsbaar opstellen en bewustwording van jouw gedrag op anderen.’

Het LKCA werkt mee om binnen Mores ook meldclusters op te zetten voor cultuureducatie en cultuurparticipatie. Geef ons door wat je nodig hebt en verwacht via Piet Roorda, pietroorda@lkca.nl.