Yuri Matteman, hoofd Educatieve Ontwikkeling Naturalis heeft een duidelijk ideaal: álle kinderen en jongeren moeten de kans krijgen om hun passie te volgen. Dus niet alleen de kinderen van welgestelde hoogopgeleide ouders, maar óók arbeiderskinderen.

Om dit voor elkaar te krijgen, moet je voorbij de eenmalige museumbezoeken en gastlessen gaan, zo stelt hij. Je moet echt een structuur rondom kinderen neerzetten. Je wilt hen niet alleen met thema’s in aanraking brengen. Als iets hun interesse heeft, wil je ook graag dat ze zich doorlopend kunnen blijven ontwikkelen.

Vanuit die gedachte zette Matteman zes jaar geleden een leerecosysteem op in de regio Holland Rijnland. Leren, zo is zijn overtuiging, gebeurt lang niet alleen op school. Sterker, als kinderen ergens enthousiast over raken, gebeurt dat vrijwel altijd door iets wat ze buiten school meemaken. Bovendien zitten ze maar 16% van hun wakkere tijd op school. Waarom zou je het mandaat op leren dan alleen bij scholen leggen? Er is veel meer mogelijk.

Binnen een leerecosysteem creëren instellingen en organisaties samen een fijnmazige infrastructuur waarbinnen kinderen en jongeren hun passies kunnen ontdekken en uitleven. Het voorbeeld voor hoe het kan is voetbal. Wie van de bal houdt, zit voor het leven gebakken, van F’je tot en met scheidsrechter. Maar je kunt niet ‘op cultuur’ of ‘op natuur’ zitten’. Een leerecosysteem moet dat veranderen. Het creëert actief doorgroeimogelijkheden en uit dat aanbod kunnen kinderen hun eigen leerpaden samenstellen.

Een voorbeeld is Verwonder om de Hoek, een project uit CmK III rondom de thema’s kunst en cultuur, natuur en duurzaamheid, en wetenschap en technologie. Momenteel wordt de projectwebsite gevuld met al het buitenschoolse activiteitenaanbod uit de hele regio. Daarnaast komen er online activiteiten, de Verwonderwereld. Het project werkt, net als in de sport, met een drietrapsmodel van kennismaken onder schooltijd, buitenschoolse verdieping met zes weken en lid worden van een (op te richten) club.

In Mattemans regio is de bal nu aan het rollen. Maar zoiets neerzetten kost tijd, benadrukt hij desgevraagd. Je moet met elkaar in gesprek gaan. En stap voor stap dingen ontwikkelen met partijen die het willen. Binnen een leerecosysteem speelt iedere instelling en partij een eigen rol. Hoe bepaal je die precies? Met die vraag gaan deelnemers in kleine groepjes aan de slag.

Leidraad is een werkformulier dat wij ontwikkelden op basis van de trendrapporten Theater, dans en muziekeducatie (2019) en Erfgoed- en museumeducatie (2020). Onze collega Lenie van den Bulk heeft uit deze rapporten 19 functies gedestilleerd. Zoals bijvoorbeeld het stimuleren van historisch bewustzijn of het opwekken van interesse voor wetenschap en techniek. ‘Zo’n doelstelling of functie is nog rijkelijk abstract. Die kun je concretiseren door je rollen te benoemen en de werkwijze waarop je die rollen uitvoert’, legt ze uit.

Op het werkformulier vul je dat allemaal in, evenals je ambities en waarom je nog niet alles doet wat je zou willen. Je organiseert bijvoorbeeld al schoolconcerten, maar zou ook graag aanbod willen ontwikkelen voor mensen met een beperking. Alleen mis je daarvoor nog de  mensen met de juiste expertise.

De 19 functies dienen als keuzemenu, maar uiteraard kun je een 20^e functie formuleren. Deelnemers aan het LKCAtelier kwamen al met nieuwe toevoegingen: het stimuleren van ontmoeten en verbindingen, en stimuleren dat mensen van elkaar leren. Het formulier dwingt, zo blijkt, om goed na te denken over waar je staat als partij of instelling. Wat doe je al? Wat zou je nog willen doen, en met wie zou je kunnen samenwerken?

Het Zeeuws Museum formuleert bijvoorbeeld als ambitie om de samenwerking met het basisonderwijs weer nieuw leven in te blazen. En de Stadkamer in Zwolle, net begonnen met het opzetten van een leerecosysteem voor kunst en techniek, vraagt zich hardop af of je je als aanjager ook mag bemoeien met de uitvoering.

Eén ding is alle deelnemers wel duidelijk: het werkformulier moet je samen met je team invullen. Wij ontvangen graag de ingevulde exemplaren als input voor ons te ontwikkelen monitoringsinstrument voor culturele instellingen.

Download het werkformulier