Mastodont of beginneling, iedereen kan een theatervoorstelling maken, poneert Dirk Bruinsma. In of met het dorp, of samen met een aantal professionals. Wat zijn de drie succesfactoren van publiekstrekkers als Het Pauperparadijs en Maalkop? Voorproefje: diepgewortelde regionale verhalen doen het goed.

De gevestigde mastodonten met zwaar gesubsidieerde grote zaalproducties zien het rode pluche versloffen en het publiek massaal naar bijzondere locaties trekken, waar tribunes worden gebouwd tussen bieten en maisvelden of eeuwenoude kerkbanken getransformeerd worden tot tijdelijke theaterzalen. En daar gelden hele andere regels of is de drempel om iets te maken ineens verdwenen. Mastodont of beginneling, iedereen kan een voorstelling maken, in en met het dorp of samen met een aantal professionals. En geef ze eens ongelijk. 

Maar wat zijn de succesfactoren van een locatievoorstelling die nieuw publiek betrekt?

‘In het gemeenschappelijke gebruik dat we eeuwenlang kenden, zat een vanzelfsprekende verbondenheid met het landschap en de natuur om ons heen.’ Zegt landschapshistoricus Jori Wolf in het blad Noorderbreedte. ‘Met de huidige trends, waarbij gemeenschappelijk gebruik meer centraal komt te staan, schuiven we weer op richting de commons.’ 

In het huidige tijdsgewricht zoeken we voortdurend naar persoonlijke verbondenheid als beweging tegen een schijnbaar onafhankelijk bestaan waarin sociale contacten veelal zijn gedigitaliseerd. We willen meer dan ooit weten waar we vandaan komen, we willen begrijpen in welke wereld we leven en we willen ergens bij horen, samen zijn en vooral samen doen. Daarom zijn onderwerpen die dicht onder de oppervlakte van ons landschap en onze huid liggen tegenwoordig zo populair. We zoeken echte verhalen die hun zeggingskracht krijgen op de plek waar ze thuis horen. 

We hebben van het kabinet ooit de prangende opdracht gekregen ons als theatermakers te verbinden aan ondernemers of instellingen en op die manier nieuwe financiering aan te boren. ‘Blijkbaar heb je een botterik nodig voor echte veranderingen’, schreef de Volkskrant in 2011 over oud-staatssecretaris Halbe Zijlstra. Lukt dat anno 2018 in een economie die nog aan het opkrabbelen is na een crisis? 

Succesvolle locatietheater initiatieven in Nederland hebben van de nood een deugd gemaakt. Geen locatietheaterproject meer zonder speciaal gebrouwen Wilde Deerne biertjes (De Zwolse Stadsproductie), familie verwantschapsonderzoeken met genealogen van Tresoar die uitzoeken of je afstamt van de Friese vrijheidsstrijder Grutte Pier (PeerGrouP) of fiets- en boottochten in Veenhuizen en Amsterdam (Het Pauperparadijs). Het levert misschien niet meteen sponsorgeld op, maar betrekt wel nieuwe doelgroepen op een unieke manier bij het project en zorgt er vaak voor dat lokale partijen op een ludieke manier in het kielzog van een project meeliften. Met als bijvangst meer en nieuw publiek!

Wat is er nu mooier dan theater bij de boer op het erf, bij jou in de buurt? Je hebt er altijd al wel eens willen kijken maar er is nooit een gelegenheid of aanleiding geweest. En nu zijn daar ineens die theatermakers die je verleiden met mooie posters en een persoonlijke uitnodiging in een buurtbrief. Je overbuurvrouw verzorgt de koffie en vrijwilligers van het Plaatselijk Belang helpen met het parkeren. 

Een mooi voorbeeld is het project Under de Toer, onderdeel van Leeuwarden Friesland 2018. Het project daagt initiatiefrijke dorpsbewoners uit om de kerk van dorp of stad ter beschikking te stellen voor creatieve bewoners uit de gemeenschap die met professionele (theater)makers of kunstenaars aan de slag gaan. De kerk en zijn rijke historie zijn het uitgangspunt. In sommige projecten doet zelfs de helft van het dorp mee om het project tot een succes te maken. Audience Development is tevens een speerpunt vanuit de EU. Bij deze prioriteit is het van belang iets te creren met je publiek in plaats van voor je publiek.

Een ander succesvol voorbeeld is de locatievoorstelling Maalkop (PeerGrouP). Acteur Fabian Jansen neemt afscheid van het boerenbedrijf en vertelt in een oude boerenstal (binnenkort in Siegerswoude en in Dwingeloo) zijn levensverhaal. Intiem locatietheater, gemaakt in samenwerking met Land en Tuinbouworganisatie Noord (LTO Noord) en Zorg om Boer en Tuinder (ZOB). 

De voorstelling vertelt een actueel verhaal over de benarde situatie waarin sommige boeren zich bevinden. Het onderwerp spreekt mensen aan, boeren n consumenten. Want we voelen allemaal wel dat er ergens iets niet klopt in een maatschappij van kiloknallers en prijsoorlogen. Hoe is dat mogelijk? Niet dus! En we willen dat begrijpen, laten zien dat we de boer steunen of begrip tonen voor zijn of haar situatie. 

Om de zalen (of stallen) weer vol te krijgen blijkt het van groot belang te zijn om de verbinding op te zoeken met de plek (en dus het onderwerp) en de mensen die daar wonen of werken. Hoe sterker en gemotiveerder die verbinding is hoe groter de kans op succes. En volle stallen, dat wil toch iedereen? 

Foto voorstelling Maalkop (boven artikel) en foto Dirk Bruinsma: Reyer Boxem
De voorstelling Maalkop van PeerGroup is t/m 21 oktober te zien in Siegerswoude en Dwingeloo.