Onder de deelnemers heeft zich al een klein ecosysteem geformeerd, want het LKCAtelier vormt de afsluiting van een online meet-up voor penvoerders Cultuureducatie met Kwaliteit. Na een dag samen praten over hoe je Cultuureducatie met Kwaliteit kunt realiseren, vormt dit een passende afsluiting. Bij inclusieve leerecosystemen gaat het er immers om dat alle partijen samenwerken opdat álle kinderen en jongeren floreren. Zoals Vera Meewis (specialist onderzoek bij LKCA) het formuleert: ‘Ons ideaal is dat  ieder kind paadjes kan vinden in het landschap en zich cultureel kan ontwikkelen.’

De komende jaren (2021-2024) verkennen we wat er nodig is voor inclusieve leerecosystemen. Welke drempels moeten geslecht worden en waar zijn al mooie praktijkvoorbeelden? Een onderdeel van de verkenning is een essayreeks waarin mensen hun perspectief op leerecosystemen delen. Perspectieven delen is ook het doel van dit LKCAtelier en de auteurs van de eerste twee essays zijn dan ook als spreker aanwezig.

Vera Meewis trapt samen met haar LKCA-collega Emma Staals af. Ze schotelen weelderig groene landschappen voor waarin alles in volmaakt evenwicht is. ‘Merk je op dat alles met elkaar verbonden is?’, vertelt Staals. ‘Het is een samenhangend netwerk van onderling afhankelijke relaties. Hoe realiseren we dat voor cultuureducatie, met al die verschillende stakeholders?’

Wie of wat ben jij in het bos? Oftewel, wat zie jij als jouw rol in het ecosysteem? Op die vraag komen mooie antwoorden. Een steen die symbool staat voor een solide basis, een wurm die nodig is om de aarde los te woelen. Weer een ander ziet zichzelf als eekhoorn die van boom naar boom springt. Water wordt genoemd, om iedereen te kunnen voeden. En ook een schimmel als verbindende humus in het systeem passeert de revu.

In hun deelsessie vragen Meewis en Staal deelnemers naar hun culturele inspiratie. Welk kunstwerk is een metafoor voor jouw bijdrage binnen het ecosysteem? Nu komen onder meer het strandbeest van Theo Jansen (‘ik wil bouwen en daarna moet je je schepping ook weer loslaten en alleen verder laten gaan’), een doek van Míro (‘een mooi en vrolijk samenspel’) en de basso ostinato (‘een ondertoon die soms even stil valt, dan wrijft het even, maar dat mag’) langs.

Fianne Konings (EUR/ESHCC & Bureau Konings Kunst) werpt een volgend perspectief op. ‘Hoe zorgen we dat het systeem er voor het kind is en dat we niet verzanden in het systeem?’ Voor een antwoord gaat ze in haar essay terug naar de bron, Urie Bronfenbrenner. Hij ontwikkelde zijn ecologische systeemtheorie uit onvrede met de toenmalig gangbare praktijk om de ontwikkeling van kinderen in het lab te bestuderen. ‘Development without context’ noemde hij dat. Om te weten hoe kinderen zich ontwikkelen, moet je kijken naar hun natuurlijke habitat. Konings: ‘De kunst is om die leeromgeving van het kind zo soepel mogelijk te organiseren. Waar zitten struikelblokken, bijvoorbeeld in regelgeving? En waar zitten de opstapjes?’

In haar deelsessie vraagt Konings deelnemers terug te gaan naar hun eigen ervaringen als kind: wat waren opstapjes en wat struikelblokken en welk advies voor beleid volgt daaruit? Ze geeft zelf een voorbeeld. Ze was dolblij toen ze als kleuter op ballet mocht. Maar de lol was er snel af toen de lerares haar er voortdurend uitpikte als voorbeeld van hoe het niet moest. Haar vader daarentegen had en heeft altijd een rotsvast vertrouwen in haar. ‘Mijn advies voor beleid is: heb aandacht voor de rol van ouders en zorg voor een pedagogisch-didactisch toezichtskader voor kunstprofessionals.’

Struikelblokken die deelnemers noemen zijn gebrek aan aanbod, maar ook te veel keuzemogelijkheden en gedwongen routes (‘eerst blokfluit, pas dan saxofoon’). Docenten die te weinig ruimte geven of kinderen niet zien. Opstapjes zijn volwassenen die je een duw in de rug geven: ouders, de buurman, een oom, een leraar. Hun advies aan beleidsmakers luidt: Zorg als overheid voor een financieringsmix tussen domeinen (cultuur, sport, sociaal domein…).

Ook Josette Hoex en Marthe van Voorst van Beest (beiden NJi) benadrukken het belang van medeopvoeders: it takes a village to raise a child. ‘Burgers in de samenleving dragen samen de verantwoordelijkheid voor kinderen. Hoe meer ervaringen kinderen opdoen, hoe meer en breder ze leren.’ Daarbij zou het geheel meer dan de som der delen moeten zijn. Uit het NJi-onderzoek Mede opvoeders in de vrije tijd blijkt dat onder meer medewerkers van kunstinstellingen belangrijke medeopvoeders zijn. ‘‘Jullie kunnen vanuit plezier (het hoofddoel van begeleiders!) veel toevoegen.’ In hun deelsessie verbazen ze zich erover dat nog niet iedereen zich als medeopvoeder ziet. Meer bewustzijn over je opvoedende rol zet aan tot kijken vanuit de ontwikkeling van het kind. Een goede manier om er achter te komen wat een kind nodig heeft om plezier te beleven.’

Annelies Bartelink (Kunstcircuit Deventer / bureau cultuur eigen) ten slotte werpt een vierde perspectief op leerecosystemen: de kunst van het samenwerken. Ze heeft, op basis van eigen onderzoek, in haar essay tien voorwaarden voor succesvolle samenwerking geformuleerd. Die gaan bijvoorbeeld over heldere rollen en een gezamenlijke ambitie. Verder maakt ze korte metten met enkele taboes.

Ja, het is lastig als partners bezig zijn met eigen belangen, maar erken dat die belangen er zijn. ‘Er moet bijvoorbeeld brood op de plank en je moet bereikcijfers aanleveren.’ Een ander taboe is eruit stappen als samenwerking je te weinig oplevert. Bartelink stelt resoluut: ‘Winnen is belangrijker dan meedoen.’ Dus ja, stap er vooral uit als samenwerking je meer kost dan brengt. ‘Samenwerken is een keuze, geen verplichting.’