Op deze kennispagina:

Speciale status Oekraïense vluchtelingen
Instroom in het onderwijs
Belang van culturele activiteiten
Tips voor het inzetten van cultuur
Links naar meer informatie

De Oekraïense vluchtelingen hebben een speciale status. Door een besluit van de Europese Unie kunnen Oekraïners een tot maximaal twee jaar lang in ons land blijven.¹ Ze mogen werken, hebben recht op zorg en hun kinderen mogen naar school. In Nederland zijn gemeenten door het Rijk verplicht om Oekraïense vluchtelingen opvang te bieden.² 

De meesten vluchtelingen stromen het onderwijs in via een internationale schakelklas. Deze speciale klassen zorgen ervoor dat kinderen in een sneltreinvaart de Nederlandse taal leren spreken. Hier blijven ze 1 à 2 jaar.  

Het merendeel van de Oekraïense kinderen stroomt langs deze weg het reguliere onderwijs in. Door de grote aantallen kan het ook zijn dat deze leerlingen meteen in het reguliere onderwijs terecht komen. Op diverse plekken zijn speciale Oekraïne scholen opgericht waar deze leerlingen worden opgevangen. 

Momenteel zijn volgens de Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS) op bijna 40% van de reguliere scholen Oekraïense kinderen aanwezig.³ Dat aantal zal voorlopig nog blijven stijgen. Daarmee wordt het onderwijs, nog maar zo kort na de coronacrisis, opnieuw gevraagd om een stapje extra te zetten.

Ook de culturele sector laat zich van haar beste kant zien en ondersteunt scholen maximaal. Culturele activiteiten kunnen een belangrijke plaats innemen in het onderwijs aan Oekraïense leerlingen. Cultuur gaat in veel gevallen voorbij aan taal en daardoor kunnen leerlingen gewoon meedoen met de rest van de klas. Chantal van Hulst, icc’er en cultuurbegeleider op basisschool Het Palet in Bladel, zegt: “We zetten cultuur heel bewust in voor deze kinderen.” Cultuur, en dan met name de niet-talige disciplines, zoals muziek, beeldend en dans, laat kinderen heel anders bezig zijn. In het lesprogramma ligt de nadruk heel sterk op taalontwikkeling. Culturele activiteiten wijken daarvan af en bieden troost, afleiding en verwondering.

De school heeft speciaal voor deze leerlingen een vakdocent beeldend ingehuurd. Deze kunstenaar gaat in kleine groepjes aan de slag, waarbij ze probeert om alle zintuigen aan te spreken; kijken, ruiken, voelen, horen. Ze neemt kinderen mee naar buiten en laat ze tekeningen maken van bloemen. Zo laat ze kinderen zich verwonderen over de lente. “Ze gaan helemaal op in het moment en zijn even hun verdriet kwijt.” 

Hoe kun je als school cultuur inzetten in het onderwijs aan vluchtelingen? We geven een aantal tips. 

Er is veel aandacht voor het lot van de Oekraïense vluchtelingen. Zoek lokaal naar actieve culturele organisaties die jouw school willen helpen hiermee. Je kunt het best beginnen met een telefoontje naar een cultuurcoach of lokale intermediair. Zij zijn over het algemeen goed op de hoogte van wat er lokaal mogelijk is. Is er lokaal geen passend aanbod? Sommige organisaties hebben speciaal voor Oekraïense kinderen aanbod geselecteerd. Bijvoorbeeld:  

Met culturele activiteiten omzeil je de taalbarrière en kunnen alle kinderen meedoen aan een activiteit. Dat is belangrijk voor hun welbevinden en zelfvertrouwen. 

Sommige vluchtelingen zijn een beetje vergeten hoe leuk het is om samen dingen te doen. Door dit bewust in te bouwen leggen ze gemakkelijker contact. Chantal beaamt dit: “Als het enigszins kan laten we al onze kinderen samenwerken in culturele projecten. De kinderen uit onze schakelklas hebben gewoon meegedraaid in het schoolorkest en de blazersklassen.”

Sommige kinderen hebben trauma’s opgelopen. Tijdens activiteiten kan dit naar boven komen. Het is goed om kinderen te laten vertellen wat ze hebben meegemaakt. Uit onderzoek blijkt dat 80 tot 90% van de kinderen uit zichzelf herstelt. Richt je als docent vooral op het bieden van veiligheid en stabiliteit. Blijf wel alert op verschijnselen van bijvoorbeeld PTSS. Kijk op thuisarts.nl voor meer informatie.

Meer informatie over onderwijs aan Oekraïense vluchtelingen:

Met dank aan Chantal van Hulst (basisschool Het Palet in Hapert).