Iets om naar uit te kijken: koningin Máxima is op woensdag 27 juni bij de ondertekening van twee convenanten die worden afgesloten op initiatief van Méér Muziek in de Klas. De Liemers (Gelderland) en de provincie Limburg tekenen beide een convenant waarmee ze vastleggen dat álle kinderen in hun regio’s structureel muziekonderwijs krijgen.

Méér Muziek in de Klas streeft ernaar dat alle 1,6 miljoen basisschoolkinderen in 2020 structureel muziekonderwijs krijgen. Deze ambitie wordt geborgd in regionale convenanten muziekonderwijs.
Ook bij een programma als Cultuureducatie met Kwaliteit sluiten scholen, cultuurinstellingen en gemeenten convenanten om verplicht samen te werken. Tot nu toe zijn dat er 15. (Bestuurlijk kader cultuur en onderwijs, 2017). En dan zijn er provincies die het sluiten van een convenant stimuleren. Zoals Gelderland, waar de meeste gemeenten de komende jaren lokale convenanten sluiten. (CMK-Gelderland). 

De samenwerking tussen overheid, scholen en culturele instellingen gebeurt nog te vaak ad hoc. Daarom zijn convenanten in opkomst: zij kunnen zorgen voor duurzame, langlopende en structurele samenwerking.

Lokale overeenkomsten zorgen ervoor dat partijen rond de tafel komen en bijvoorbeeld voor samenhang tussen subsidie aan amateurverenigingen of culturele instellingen en subsidie voor cultuureducatie. De aanleiding om een convenant op te stellen kan bijvoorbeeld zijn de transitie van het sociaal domein en de rol van cultuureducatie hierbinnen.  

Ook CMK kan de aanleiding zijn voor een convenant; de rol van de combinatiefunctionaris verandert en dat vraagt om nieuwe afspraken. In Alkmaar leidde dit op 13 februari 2018 tot een convenant tussen gemeente, onderwijs en culturele veld.

‘Cultuureducatie maakt onderwijs levendig, concreet en prikkelt de zintuigen. Het inspireert, stimuleert, motiveert en geeft kinderen onvergetelijke ervaringen. Op een speelse manier kennis maken met cultuur bijvoorbeeld door een mooi en spannend project over de geschiedenis van Alkmaar of gewoon lekker zelf aan de slag met je talent.’ – Anjo van de Ven (OPA)

En wat levert het op?

Om te onderzoeken wat convenanten opleveren, keken we naar de cultuurconvenanten in Haarlem, Zutphen, West Maas en Waal en Groningen. 

De gemeente Haarlem sloot in 2014 als één van de eersten een convenant. Cultuureducatie is hier een belangrijk speerpunt in de cultuurnota. Het succes van het gemeentelijke beleid is voor een belangrijk deel te danken aan een werkgroep waarin gemeente, onderwijs en culturele instellingen zijn vertegenwoordigd. Deze werkgroep is direct gekoppeld aan de Lokale Educatieve Agenda (LEA), waardoor de verschillende partijen met elkaar in gesprek blijven en er een directe koppeling is met de onderwijsagenda. 

In Zutphen zijn drie elementen in het convenant vastgelegd: een Kennismakings-/basisprogramma, Cultuur à la carte én de Verankering (de verbinding met het curriculum). Die laatste mogelijkheid is op verzoek van de scholen ontstaan; zij wilden graag meer keuzevrijheid en zeggenschap over het eigen cultuuronderwijs. 

De gemeente West Maas en Waal ligt in het Rivierengebied (Gelderland). Er zijn weinig culturele voorzieningen en de scholen vallen onder één schoolbestuur. Een ICC-netwerk is verantwoordelijk voor het cultureel schoolprogramma. Het convenant werd afgesloten omdat de afspraken voor cultuureducatie niet voor iedereen helder waren. De ICC’ers hadden bijvoorbeeld geen zicht op de financiële mogelijkheden, en de gemeente vroeg zich af of de subsidiemogelijkheden effectief zijn. De afspraken in het convenant 2018-2020 geven helderheid en passen bij de ambities van het onderwijs.

In de stad Groningen werken de gemeente, de bovenschoolse besturen, het centrum voor de kunsten VRIJDAG, de Pabo, het Prins Claus Conservatorium en de provinciale instelling voor cultuureducatie K&C al jaren intensief samen. In november 2017 tekenden zij het eerste samenwerkingsconvenant van Méér Muziek in de Klas, waarin zij garanderen dat ieder kind in de stad Groningen vanaf 2020 structureel muziekonderwijs krijgt. 

Zorg dat je vanaf het begin álle partijen aan tafel hebt en start met een gezamenlijk ambitiegesprek: ‘Als we willen dat alle kinderen goede cultuureducatie krijgen, wie kan daarin een rol op zich nemen?’. Denk hierbij aan een brede doelgroep, dus ook bedrijfsleven, amateurverenigingen, welzijnsinstellingen, etc.

Maak een combinatie van gemeentelijke doelstellingen en onderwijsdoelstellingen en houd goed voor ogen wie waarvoor verantwoordelijk is. Deel dit met elkaar zodat verwachtingen helder zijn. Formeer een kleine werkgroep waarin alle partijen vertegenwoordigd zijn. 

Zorg dat je alle niveaus binnen het onderwijs betrekt bij het proces. Cultuureducatie krijgt alleen goed vorm als het gedragen wordt door de schoolbesturen, schooldirecteuren én het lerarenteam/ICC’ers.

Kunst en cultuur verwonderen. Gebruik deze kracht in de gesprekken, zodat de energie hoog blijft en je niet blijft hangen op dezelfde punten. Maak afspraken voor maximaal vier jaar en spreek af dat je daarna weer om tafel gaat.

Maak afspraken over inhoudelijke ambitie, taak- en rolverdeling, financiën en evaluatie. Zorg voor een overlegstructuur, haak bij voorkeur aan bij bestaande overleggen. En: spreek af wie waarvoor verantwoordelijk is, ook voor de evaluatiemomenten. 

Ben je geïnteresseerd in het opstellen van een convenant binnen je gemeente en heb je behoefte aan advies?

Bronnen:
Jim van Bommel, Bestuurlijk kader cultuur en onderwijs, een stand van zaken, Avans Hogeschool, juni 2017
www.meermuziekindeklas.nl 

Met dank aan Anna Lamberts (gemeente Haarlem), Lisette Lagerweij (de Muzenhof Zutphen) en Joyce Mureau (gemeente West Maas en Waal)

Foto boven: Koningin Máxima was op 14 november 2017 aanwezig bij de ondertekening van het convenant van Méér Muziek in de Klas in Groningen. Foto Sijtze Veldema