Benoem een kunstdocent aan iedere basisschool

Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Geef als sector één actiepunt mee aan de formateur van het nieuwe kabinet, schrijft Dirk Monsma: Benoem kunstdocenten binnen de vaste formatie van ieder schoolteam in het primair onderwijs. Zet daarvoor alle tijdelijke regelingen om in structureel geld voor de kunstdocent.

Door Dirk Monsma

Foto: Shutterstock

De avontuurlijke boeken van Tommy Wieringa gun ik iedere middelbare scholier, want deze lezen als een speedboot. Enkele boeken van hem zoals Dit zijn de namen gaan trager en roepen in fraaie taal vragen op over zingeving en identiteit. Met zijn zaterdagcolumn in NRC zet Wieringa mij regelmatig op het verkeerde been. Zo ook met zijn column Persoonsvorming (13/14 februari 2021) waarin hij de spot drijft met de blunders van onderwijsminister Slob. Als voorbeeld noemt Wieringa de oplossing voor het lerarentekort: ‘(…) om dan maar een kunstenaar voor de klas te zetten. Een halve zool met een gitaar of kwast. Wat dan ook’. Maar, dit is natuurlijk geen blunder. Integendeel. Binnen de formatie van iedere school voor primair onderwijs moet een kunstdocent een vaste plaats krijgen!

Leerkrachten blijken zich voor het wettelijk verplichte leergebied kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs niet competent te voelen. Wat dat betreft is er in vijftig jaar tijd weinig veranderd. Al in 1973 maakt een rapport over Kunstzinnige vorming in Nederland duidelijk dat bij veel leerkrachten de deskundigheid ontbreekt. De Monitor Cultuureducatie in het primair onderwijs 2018-2019 signaleert dat ruim de helft van de scholen vindt dat groepsleerkrachten inhoudelijk niet deskundig genoeg zijn om cultuureducatie te verzorgen. Leg de taak voor cultuureducatie daarom niet op de schouders van leerkrachten

Weinig vakleerkrachten

Eind jaren tachtig had zestig procent van de basisscholen vakleerkrachten voor ‘expressie-activiteiten’. Sindsdien is het aantal vakleerkrachten aanzienlijk gedaald. De monitor uit 2009 geeft aan dat nog geen vijfde van de scholen een vakleerkracht heeft voor de kunstvakken, inclusief freelancers. Inmiddels is er een stijgende lijn. Veertig procent van de scholen heeft echter nog steeds geen vakleerkracht. Bij een beperkt aantal scholen is een kunstdocent in dienst. Vaker is er sprake van inhuur of een mix van beide, veelal gefaciliteerd door tijdelijke regelingen.

Dit is geen perspectief voor de langere termijn. Immers, het nadeel van de inhuur van kunstdocenten is dat deze meestal werken vanuit een eigen concept over kunst en cultuur en vanuit de passie om bij de leerlingen een tekort weg te werken. Dat is denken vanuit een deficit.

Een kunstdocent in het schoolteam

In principe kan iedere school een kunstdocent (met onderwijsbevoegdheid) inpassen binnen de vaste formatie. Iets extra’s als beloning is mogelijk als we alle tijdelijke regelingen omzetten in structureel geld voor de kunstdocent. Na het verkiezingsdebat in het Jeugdjournaal weten we dat de zes grootste partijen voorstander zijn van meer kunst en cultuur op de scholen.
Kunstdocenten moeten lid worden van het schoolteam, waarbij de school de discipline kiest. Dit zijn de voordelen:

  • De kunstdocent kent de groepsleerkrachten en werkt met hen samen. Zij delen onderling kennis over hun leerlingen en zij leren van elkaar. De kunstdocent geeft suggesties over vakoverschrijdende activiteiten, of wat actueel is, en praat mee over lees- en schrijfbevordering.
  • De kunstdocent let op talent bij leerlingen en kan de verbinding leggen naar een ‘halve zool met gitaar en kwast’ in de vrije tijd.
  • De kunstdocent kent de culturele wereld van de leerlingen, neemt die als uitgangspunt voor lessen en verbindt die met de wensen van de school. De kunstdocent opereert vanuit het hart van de school en schudt de boel een beetje op. Daarom is het mooi wanneer kunstdocent na enkele jaren van school wisselt, voordat het huwelijk sleets raakt. Dat kan de school eventueel een andere discipline kiezen. Ik stel mij een constructie voor met een aanstelling via een culturele instelling, zoals bij de combinatiefuncties. Dan is blijvende vorming van de docenten gegarandeerd en is een wissel mogelijk.

Een kunstdocent voor altijd

In 2012 adviseerden Onderwijsraad en Raad voor Cultuur gezamenlijk aan de staatssecretaris van OCW om cultuureducatie een plek te geven in het hart van de school. Zij noemden drie punten:

  • Ontwikkel een referentiekader voor cultuureducatie.
  • Benoem op ieder school een cultuurexpert (in mijn woorden: een kunstdocent).
  • Stel de infrastructuur voor cultuuronderwijs meer in dienst van het onderwijs.

Deze punten staan nog steeds. Demissionair minister Slob ging niet ver genoeg. Benoem niet alleen kunstdocenten voor het lerarentekort, maar voor iedere school en voor altijd. De andere twee punten kan onze sector zelf garanderen.

Daarom doe ik een oproep aan iedereen in de cultuureducatiesector en aan alle kunstvakdocentopleidingen: sla de handen ineen. Maak samen een agenda voor de formateur met één punt. Benoem kunstdocenten binnen de vaste formatie van ieder schoolteam in het primair onderwijs!


Literatuur:

  • Essen, E. van, Termorshuizen, T., & Broek, A. van den, (2019) Monitor Cultuureducatie primair onderwijs 2018-2019. ResearchNed
  • Onderwijsraad & Raad voor Cultuur (2012). Cultuureducatie: leren, creëren, inspireren! Advies uitgebracht aan de staatsecretaris van OCW, juni 2012. Den Haag: Raad voor Cultuur.
  • Oomen, C., Visser, I. & Donkers, A., Beekhoven, S., Hoogeveen, K., & Haanstra, F. (2009). Cultuureducatie in het primair een voortgezet onderwijs. Monitor 2008-2009. Utrecht Oberon/Sardes
  • Werkgroep 03 & Nivor. (1973). Kunstzinnige vorming in Nederland. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 4.3 / 5. totaal 20

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (9)
Eileen Walther 13-04-2021

In Duitsland wordt onderwijs ‘Bildung’ genoemd (vorming/ontplooiing). Een mooie weergave van waar het om gaat. Als cultuureducatie geen plek in het hart van de school heeft, is het een eenzijdige vorming. Daarmee een gemiste kans voor de maatschappij.

reageer
Albert Barth 12-04-2021

Het is inderdaad belangrijk dat op elke school een cultuurexpert aanwezig is. Dit kan in de vorm zijn van een docent in vaste dienst, maar ook in de vorm van een ICC'er, die beleid schrijft en uitvoert. Het lastige van het in dienst nemen van een kunstdocent, ligt vaak in de beperking van de kennis van deze docent. Kunst is een breed gebied met allerlei uitingsvormen, waaronder theater, dans, (nieuwe) media, beeldende kunst, etc. Alleen al om beeldende kunst te maken heb je kennis nodig van allerlei oude ambachten en nieuwe technologieën. We kunnen niet verwachten dat een kunstdocent al die kennis in huis heeft. Het inzetten van een expert (bijv. een ICC'er) die vanuit kennis en visie werkt met docenten die hij/zij inzet, lijkt mij dan ook de meest logische weg. Uiteraard kan dit ook een tijdelijke aanstelling van een kunstdocent zijn.

reageer
Marieke Knol 09-04-2021

Ik sluit me helemaal aan bij je pleidooi Dirk, om ruimte te maken voor een kunstdocent binnen het vaste schoolteam. Op Bonaire hebben we hier ook ervaring mee en het smaakt naar meer. We merken dat de leerkrachten door een kunstdocent zelf geïnspireerd raken, zodat je een “én én verhaal” krijgt. De kunstdocent werkt samen met- en coacht de leerkrachten. De leerkrachten kunnen aanvullend op de inzet van de kunstdocent ook zelf aandacht besteden aan kunst in hun lessen. De kunstdocent reikt hun handvatten aan. Het sluit elkaar niet dus uit. Als het allemaal door elkaar heen gaat lopen krijgen de kinderen echt een swingend gevoel op school. De boel wordt opgeschud!

reageer
Clara Legêne 08-04-2021

Ik ben het hier volmondig mee eens. Maar het verhaal is m.i. niet volledig. Om het echt succesvol te maken en te zorgen voor continuïteit is het noodzakelijk dat de kerndoelen po worden teruggebracht naar de situatie van 1998 en nog liever die van 1993. Dan hebben scholen, kunstvakdocenten, inspecties en ouders een houvast. Het maakt het wisselen van school gemakkelijker, het verhoogt de status van de kunstvakken, het maakt wisselwerking met muziekscholen en scholen voor beeldende vorming overzichtelijk en het maakt het eindelijk weer mogelijk doorlopende leerlijnen met het vo te realiseren. Alleen maar winst, dus. Voor iedereen en in de eerste plaats voor de kinderen.

reageer
jaap besteman 07-04-2021

Het moet anders dat is duidelijk. Veel mensen buiten het onderwijs willen graag dat kunst en cultuur geïntegreerd worden in het basisonderwijs. In het onderwijs zelf lukt het niet echt na zoveel jaren en hangt echt af van het enthousiasme van de onderwijzer.
Ik ben niet opzoek naar een kunstdocent en vooral niet naar een kunstvakdocent, ik ben wel op zoek naar de mogelijkheid om kunstenaars op geleiden en aan het onderwijs toe te voegen waar het gaat om de integratie van onderwijs, kunst en cultuur. Veel kunstenaars zijn al op veel scholen te vinden en zijn er aan toe om cultuur en kwaliteit te leveren voor een beter loon en vaste baan.

reageer
Wim Sijbranda 07-04-2021

Voor nu kan ik zeggen dat het bijdraagt aan de verbreding van de horizon van jonge mensen, en dus aan hun creativiteit in het algemeen, als ze meer te doen krijgen op school dan kennis, sociale vaardigheden en techniekjes aanleren. En dan zo divers mogelijk ( muziek, kleuren, taal, natuur, tekenen, etc.) dus variatie in kunstdocent lijkt me een goed idee.

reageer
Emiel Heijnen 02-04-2021

Mooie analyse en oproep, je legt bloot waar kunsteducatie te weinig structureel verankerd is en biedt een concrete oplossing die ook wetenschappelijk hout snijdt!

reageer
Maria Hendriks 31-03-2021

Ik ben ook voor kunstdocenten in het primair onderwijs. Maar ik zou het jammer vinden als het leerkrachten ontslaat van de taak kunst en cultuur te integreren in hun onderwijs. Ik denk aan vakoverstijgend werken met kunstvakken.

reageer
Dirk Monsma 06-04-2021

Natuurlijk is het belangrijk dat leerkrachten kunst en cultuur integreren in hun lessen. Kunstvakken op de PABO blijven daarom nodig voor alle studenten. De kunstdocent binnen het team bewaakt dan vakoverstijgend werken met kunstvakken. Met de visie van de school als leidraad.

reageer
M. 31-03-2021

Precies zoals het zou moeten zijn: Kunstdocenten binnen de vaste formatie van ieder schoolteam! Belangrijk voor de ontwikkeling van het kind.

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel