Door Fianne Konings

In 1993 loop ik tijdens mijn pabostage ‘s ochtends mijn groep 5-6 binnen en tref een lummelende leerling aan. De jongen springt op en zegt: ‘juffrouw ik heb het gezien, van die lucht waar we het laatst over hadden.’ Dat laatste betrof een les als onderdeel van mijn scriptie. In een kunstbeschouwingsles heb ik werk laten zien van Turner, Staël en Van Gogh, zodat de kinderen door kleurgebruik het effect op sfeer ervoeren. De jongen had die ochtend bewust een zonsopgang meegemaakt. Had ik een culturele instelling nodig om deze jongen bewust van zijn omgeving te maken? Eigenlijk is het antwoord nee. Ik had mijn dia’s en kon aan de slag.

Sinds 1996 bepaalt het cultuureducatiebeleid echter anders en worden culturele instellingen gestimuleerd met scholen samen te werken. Hagenaars stelt in zijn proefschrift (2020) dat regeringen voor geen ander vak of leergebied beleidsmatig zo hebben ingezet op samenwerking met externe partijen. Culturele instellingen zijn zo via cultuureducatiebeleid (mede)verantwoordelijk gemaakt voor funderend onderwijs. In het onderwijsbeleid is er geen roep om de hulp van culturele instellingen in het onderwijs. In een recent LKCA-debat opperden cultuurwoordvoerders overvloedig ideeën voor cultuureducatie, en meermaals sloten zij af met de woorden ‘maar ik ben niet de onderwijswoordvoerder’.

Het cultuureducatiebeleid heeft ervoor gezorgd dat de verantwoordelijkheid van cultuuronderwijs rust op de schouders van culturele instellingen. Sterker nog, de onderwijssector heeft via dit beleid door vele professionaliseringsprogramma’s – gegeven door cultuurprofessionals die tegelijkertijd ook geprofessionaliseerd moeten worden – zelfs het signaal gekregen, dat ze eigenlijk niet goed in staat zijn om cultuuronderwijs te geven.

Tegelijkertijd is er ook iets anders alarmerends aan de hand. Het cultuureducatiebeleid lijkt namelijk de verschillende expertises van culturele instellingen uit het oog te verliezen. Dit wordt onder meer zichtbaar door het containerbegrip ‘culturele instelling’ dat het beleid hanteert. Niemand zal mij tegenspreken wanneer ik zeg dat een theater een andere expertise heeft dan een museum. Toch wordt er in musea theater gemaakt om de woordenschat uit te breiden en bedenken theatergezelschappen aardrijkskundelessen. Prachtige initiatieven, maar als we teruggaan naar de basis, dan kunnen we ons afvragen of dit de taak is van deze instellingen.

Theatergezelschappen zijn in de basis namelijk producent van cultuur. Met andere woorden experts in het leren maken van cultuur zoals een orkest of muziekschool. Het museum is, net als een theateraccommodatie of schouwburg, een distributeur van cultuur, een expert in het leren meemaken van cultuur.

Uiteindelijk denk ik dat onderwijs het meest gebaat is bij experts op het gebied van maken en meemaken van cultuur. Zij kunnen een door het onderwijs bedacht programma verdiepen.

Met veel plezier denk ik aan de educatief medewerker van het Van Abbemuseum, die ik voor mijn scriptie in 1993 mocht interviewen. Zij liep met mij door het museum en demonstreerde welke vragen ik kon stellen wanneer ik met kinderen kunst ging beschouwen. Zo leerde ik als beginnend leerkracht hoe ik kinderen kunst kon laten meemaken.

Fianne Konings schreef deze column ter gelegenheid van het besloten symposium Landelijk Cultuuronderwijsbeleid op 5 februari 2021. Dit symposium werd georganiseerd door Boekmanstichting, Erasmus Universiteit Rotterdam en LKCA.

Lees ook de column die Gert Biesta schreef voor dit symposium

Hoe ontwikkelen culturele instellingen en basisscholen samen een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs? (Samenvatting proefschrift Fianne Konings)