_{Dit artikel staat ook in Cultuurkrant NL 2021, nummer 2.}

Door Arno Neele

In maart publiceerde Kunsten ’92 Cultuur & Corona, Een jaar later, over de impact van corona op de culturele en creatieve sector. Opmerkelijk genoeg geen woord daarin over kunsteducatie en cultuurparticipatie, terwijl het toch gaat om een sector waarin duizenden mensen actief zijn. Ook in Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund, een onderzoek vanuit OCW en de Boekmanstichting, bleek het niet haalbaar de effecten op onze sector mee te nemen. Toch wordt hierover steeds meer bekend.

Het ministerie van OCW vroeg vorig jaar het CBS de omzetdaling van zzp’ers in de culturele sector in beeld te brengen. Het resultaat is de mooie tabel ‘Omzet en inkomenspositie zzp’ers in de culturele sector’, in januari bijgewerkt tot en met het derde kwartaal. Daarin ook apart de zzp’ers die bij de Kamer van Koophandel geregistreerd staan onder de code ‘cultureel onderwijs’.

Zeventig procent van de zzp’ers met deze code kende in het tweede kwartaal van 2020 een omzetdaling van gemiddeld vijfduizend euro ten opzichte van het tweede kwartaal in 2019. In het derde kwartaal had 59 procent vervolgens een omzetdaling van gemiddeld 4.100 euro. LKCA-onderzoek uit juni vorig jaar liet al zien dat 69 procent van kunstdocenten en artistiek begeleiders financiële schade leden tussen 16 maart en 1 juni, gemiddeld 4.800 euro. En dat 54 procent van kunstdocenten en artistiek begeleiders destijds voor de rest van het jaar nog rekenden op een gemiddelde schade van 7.900 euro.

Beide onderzoeken lijken dus behoorlijk in overeenstemming met elkaar, ook al is omzetdaling niet hetzelfde als financiële schade. Het is in ieder geval klip en klaar dat kunstdocenten en artistiek begeleiders duizenden euro’s zijn misgelopen.

Een andere groep die ongenadig hard geraakt wordt zijn de amateurkunstverenigingen. Daarbij gaat het niet zozeer om de financiële schade, maar om bedreiging van het voortbestaan van de vereniging. De afgelopen maanden deden ruim drieduizend verenigingen mee aan de VerenigingsMonitor van LKCA, waarvan we in de volgende Cultuurkrant de resultaten publiceren. Maar de eerste cijfermatige signalen over het verenigingsleven zijn zorgwekkend. Koornetwerk Nederland rapporteerde dat vorig jaar maar liefst 14.000 zangers hun lidmaatschap hebben opgezegd. De daling bij de korenbonden varieert van enkele procenten tot maar liefst 28,5 procent. De daling is er in alle genres en bij alle leeftijden, maar verreweg het grootst bij koren met veel of alleen ouderen. Het is maar zeer de vraag of al die zangers en verdwenen koren weer terug zullen keren.

In februari meldde CJP op basis van de Cultuurkaartcijfers dat vorig jaar het aantal ondernomen culturele activiteiten op middelbare scholen met zo’n veertig procent daalde ten opzichte van 2019. En er is sprake van een tweedeling door de uitval van fysiek onderwijs, en dus ongelijkheid; sommige middelbare scholen hebben het cultuuronderwijs grotendeels stop gezet, terwijl andere het gelukkig wel lukt om digitale culturele activiteiten te integreren in het onderwijs.

De derde meting van de COVID-19 monitor in het primair onderwijs laat zien dat na de zomer van 2020 een aanzienlijk deel van de basisscholen meer aandacht besteedde aan rekenen, taal en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen dan in de periode voor de coronapandemie. De vakken waarvan het vaakst door scholen wordt aangegeven dat ze minder aandacht krijgen zijn achtereenvolgens muziek, drama, dans, handvaardigheid, tekenen en Engels. De kunstvakken zijn het kind van de rekening, zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs.