Een kunstvakdocent op iedere basisschool? Pas de onderwijswet aan!

Laat ons niet meer afhankelijk zijn van tijdelijke programma’s
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Minister Wiersma wil, zo bleek vorige week, weer meer grip op het onderwijs: ‘Wat autonomie en vrijheid heet, is eigenlijk de boel aan zijn lot overlaten’. Dat die houding van de overheid niet goed uitpakt voor het kunstonderwijs hebben we de afgelopen decennia kunnen zien, stelt Ronald Kox. Hij pleit voor een verplichte kunstvakdocent op iedere basisschool, werkt uit welke drempels moeten worden overwonnen én doet een oproep aan de Tweede Kamer.

Door: Ronald Kox

Foto: Canva

Het is zo’n makkelijke oplossing voor meerdere problemen: alle basisscholen stellen verplicht kunstvakdocenten aan voor het leergebied kunst & cultuur. Daarmee slaan we twee vliegen in één klap: kwalitatief goed cultuuronderwijs en het bestrijden van het lerarentekort. Want weliswaar is cultuureducatie een verplicht onderdeel van het schoolcurriculum, veel leerkrachten voelen zich onvoldoende in staat de rijkdom van cultuureducatie aan te boren.

Een prima plan dus om scholen in het primair onderwijs te verplichten een kunstvakdocent in te zetten. Op een bierviltje kun je uitrekenen dat dit niet duur hoeft te zijn – onderzoeker Arno Neele deed dit een paar maanden geleden in een artikel in de Cultuurkrant.

Sterker nog: in principe kan dit grotendeels uit de reguliere personeelskosten betaald worden via de lumpsum van de school. Er is dan alleen extra geld nodig voor de verbinding met de rijke culturele omgeving van de school en voor een goede aansluiting, een doorlopende leerlijn, tussen wat kinderen óp school leren, en erna. Dat kunnen kosten zijn voor een andere inrichting van vaklokalen, materialen of vervoer naar een cultuuraanbieder.

Slechts 22 procent

Uit de laatste monitor Cultuureducatie Primair Onderwijs blijkt dat in 2019 slechts 22 procent van de scholen een vakleerkracht in dienst had. 41 procent huurde zelfs nooit een vakleerkracht in.

Als de school een vakdocent inzet, dan zien we dat de docenten scheef verdeeld zijn over de verschillende disciplines. 87 procent schakelt een vakdocent in voor muziek, 37 procent voor tekenen en handvaardigheid, 33 procent voor theater, 35 procent voor beweging en dans, en slechts 6 tot 12 procent voor erfgoed, media en film.

Slechts 21 procent van alle basisscholen heeft dus wel eens, incidenteel of vaker, een vakleerkracht ingezet voor beeldend, theater en/of dans, en bij andere disciplines hebben we het zelfs over maar 4 tot 7 procent van de scholen. Alleen muziek springt eruit. Daar schakelt 53 procent van de scholen een vakleerkracht muziek voor in. Waarschijnlijk dankzij de Muziekimpuls-subsidies waar Méér Muziek in de Klas een belangrijke rol in gespeeld heeft.

Te weinig vakdocenten?

Er zijn dus scholen genoeg waar een kunstvakdocent aan de slag zou kunnen. Maar zijn er genoeg kunstvakdocenten om alle basisscholen te bedienen? We horen steeds vaker dat scholen en culturele bemiddelaars moeite hebben bevoegde kunstdocenten te vinden. Echter: slechts een derde (beeldend) tot een vijfde (muziek en andere richtingen) van de bevoegde kunstvakdocenten werkt in het primair of voortgezet onderwijs. Er zijn bevoegde kunstvakdocenten genoeg – zij willen alleen niet voor de klas.

Dat heeft onder meer te maken met hun onzekere arbeidsmarktpositie: de meeste kunstvakdocenten in het basisonderwijs worden als zelfstandige of via een intermediaire organisatie ingezet. Veel scholen willen geen kunstvakdocenten aan zich binden via een aanstelling. De positie van deze docenten is onzekerder. Hun binding met de school, het team, de leerlingen en de ouders kleiner. Vaak gaat het ook om een beperkt aantal uren per school, waardoor kunstdocenten noodgedwongen werken voor meerdere scholen.

Dit vergt veel van een kunstvakdocent. Er moet met meer schoolteams samengewerkt worden. Meer verschillende leerlingen wordt les gegeven, en dus moet van meer leerlingen de ontwikkeling bijgehouden worden.

En dan is er ook nog het gereis en gesleep met materiaal of instrumenten, van school naar school. In de praktijk heeft een docent soms een volle werkweek aan drie lesdagen. Lastig voor docenten die naast het lesgeven graag een eigen kunstpraktijk hebben.

Samen opties uitwerken

Het komt niet vanzelf goed. De onderwijssector, de cultuursector en overheden zullen de komende tijd in onderlinge afstemming opties moeten uitwerken.

  • In het primair onderwijs zou, net als nu gebeurt met bewegingsonderwijs, een wettelijke verplichting moeten komen voor het inzetten van kunstvakdocenten. De pabo’s kunnen dan inzetten op een algemeen cultuurbegrip bij de studenten.
  • Schoolbesturen zouden betere aanstellingen voor kunstvakdocenten moeten regelen zodat een haalbaar werkrooster ontstaat.   
  • Een oplossing van de lange adem: In de lijn van het advies van curriculum.nu kunnen we kunstvakdocenten meer opleiden in verschillende disciplines of meer interdisciplinair, zodat zij meerdere gebieden kunnen bestrijken. Dit zorgt voor grotere aanstellingen én voor meer mogelijkheden voor projectmatig of thematisch onderwijs.  
  • Niet iedere school heeft een rijke culturele omgeving om de binnenschoolse kunstlessen te verrijken en een verbinding te leggen met de buitenschoolse verdere ontwikkeling. Alleen een wettelijk cultuurkader voor gemeenten en provincies zorgt ervoor dat àlle scholen en leerlingen gebruik kunnen maken van kunst en cultuur.

Oproep aan minister Wiersma

Geachte Tweede Kamer, geachte minister Wiersma. Pas de huidige onderwijswet aan. Verplicht scholen om te werken met vakdocenten voor het leergebied Kunst en Cultuur, vergelijkbaar met Lichamelijke Opvoeding.

Stel tegelijkertijd ook een nieuwe wet op. Werk samen met staatssecretaris Uslu om gemeenten en provincies te verplichten zorg te dragen voor een rijke culturele omgeving. Zodat we niet meer afhankelijk zijn van tijdelijke programma’s als School en Omgeving, Cultuureducatie met Kwaliteit of Méér Muziek in de Klas. En we een enorme impuls geven aan de kwaliteit van cultuureducatie in dit land.

LKCAtelier Het beroepsprofiel van de kunstvakdocent in het po en de kinderopvang

Tijdens dit LKCAtelier op donderdagmiddag 8 juni presenteren we de hoofdpunten uit het Beroepsprofiel van de kunstvakdocent in het primair onderwijs en de kinderopvang. Hoe zien we de verdere beroepsontwikkeling voor ons? En welke rol kan een kunstvakdocent spelen in het onderwijs? Gratis online deelname, inschrijven wel verplicht.

Verder lezen

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 4.4 / 5. totaal 8

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (4)
bernou 08-05-2024

ik heb 4 jaren ervaring als kunstdocent basisschool. Samen met mijn man hebben wij een heel kunstprogramma opgezet onder-midden-bovenbouw- en een lesplanontwikkeling gemaakt en gedeeld. Helaas is onze mooie energie verloren gegaan in slecht gehonoreerd door 'gefixeerd'(= laag) zzp inkomen, 'aangestuurd' door een kunstcentrum. Noodgedwongen zijn wij daardoor gestopt, maar het is ons duidelijk geworden dat het basisonderwijs dringend kunst-culturele vorming nodig heeft. Daarnaast hebben veel basisleerkrachten geen creatieve inspiraties, aspiraties of skills meer. Een normale salariereing als bevoegd 1e en 2e graads docenten zou zowel de leerlingen- als ons gediend hebben. Ongelooflijk deze verarming. Tijd voor echtheid en 'spelend leren door kunstonderricht' voor het jonge kind!

reageer
Ronald Kox 14-05-2024

Fair pay is een belangrijk aspect. De salarissen in het basisonderwijs zijn een paar jaar geleden gelijkgetrokken met die van het voortgezet onderwijs. Een bevoegde kunstvakdocent met een aanstelling in het basisonderwijs zou ook dat salaris ontvangen. Ook daarom is het belangrijk dat kunstvakdocenten vast onderdeel worden van de formatie van de school.

reageer
Frans Noordeloos 07-06-2023

Vanaf de zijlijn...
Ja, cultuureducatie is belangrijk, dat zal iedereen onderschrijven en gegeven de huidige discussie wil iedereen er aan meewerken. Maar omdat echt te kunnen realiseren dient echter eerst een basis hiervoor aanwezig te zijn: tijd voor cultuureducatie binnen het lesrooster (naast alles waar al aan voldaan moet worden)!! Pas als die basis er is volgt de discussie hoe dat ingevuld gaat worden....

reageer
Ronald Kox 08-06-2023

Tsja Frans, het is een beetje kip-of-ei verhaal. Cultuureducatie maakt nu al deel uit van het verplichte curriculum voor scholen, dus zij moeten daar tijd voor vrij maken en dit ook aantoonbaar maken voor MR, ouders, inspectie. Maar als er te weinig expertise is om daar het maximale uit te halen is de verleiding al snel groot om meer aandacht en tijd uit te laten gaan naar de "kernvakken". Scholen en docenten moeten al zoveel, en hebben niet altijd de tijd, ruimte en mogelijkheden om alles goed uit te diepen. Met een vakdocent heb je wel de expertise en aandacht om cultuureducatie zo goed mogelijk te verzorgen én dit slim te combineren met andere doelen. En dan ontstaat er ook weer meer ruimte in het lesrooster.

reageer
Alicia Zwart 01-05-2023

“Cultuureducatie kan kinderen helpen hun creativiteit te ontwikkelen. Door middel van kunst, muziek, dans, theater en andere vormen van cultuur, kunnen kinderen hun verbeeldingskracht stimuleren en leren creatief te denken en oplossingen te vinden voor problemen. Cultuureducatie kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden en zelfvertrouwen.

Studies hebben aangetoond dat kinderen die deelnemen aan cultuureducatieprogramma's betere cognitieve vaardigheden hebben, zoals taal- en rekenvaardigheden, en beter in staat zijn om problemen op te lossen en nieuwe ideeën te bedenken. Ook kunnen kinderen door middel van cultuureducatie hun culturele bewustzijn vergroten en meer respect ontwikkelen voor verschillende culturen en tradities.

Het is echter belangrijk op te merken dat cultuureducatie op zichzelf niet voldoende is om creativiteit te ontwikkelen. Het is ook belangrijk dat kinderen worden gestimuleerd om creatief te denken en de kans krijgen om hun creativiteit uit te oefenen in verschillende contexten en situaties.” Goed idee dus.

reageer
Ronald Kox 01-05-2023

Dank je wel Alicia voor de aanvulling

reageer
Aart van Stiphout 29-04-2023

Ronald, de spijker op zijn kop.
Dit is wat ik al roep sinds ik me in in 2019 voor het eerst verdiepte in hoe in Nederland het cultuuronderwijs ingericht was. Als intermediair cultuureducatie in de uitvoering van de CMK regeling werk ik al jaren vanuit deze onzekerheid. Net als alle vakdocenten die ik regelmatig in contact breng met de PO scholen die ik begeleid. In plaats van een nieuwe CMK regeling op te tuigen voor de periode na 2024, zou dat geld investeren in het door jou voorgestelde slimmer zijn. En dan ook de verplichting opnemen dat leerlingen in PO net als voor sport minimaal 2 uur per week cultuureducatie krijgen. Dat de vakdocent multidisciplinair zou moeten zijn staat voor mij als een paal boven water. Dat deze vakdocent een specifieke discipline als basis heeft en daarmee binnen een school die discipline meer verdiepend kan geven lijkt logisch.
Maar laten we in het PO zorgen dat alle leerlingen met alle cultuurdisciplines in aanraking komen om zo tenminste te weten wat er allemaal is. In het onderwijs in zowel het PO als VO leiden we geen kunstenaars of vakspecialisten op, maar hebben we de taak leerlingen zou breed mogelijk op te leiden. Waardoor ze uiteindelijk zelf de juiste keuzes kunnen maken voor hun vervolgopleidingen. Zet in het onderwijs meer in op cultureel bewustzijn en persoonlijke vorming doormiddel van brede cultuureducatie.

reageer
Ronald Kox 01-05-2023

Dank je wel Aart, en helemaal eens met je brede insteek voor cultuuronderwijs

reageer
Allerd van den Bremen 09-10-2023

He Aart en Ronald,
Voor een groot gedeelte helemaal eens met jullie visie. Cultuureducatie moet meer geborgd worden in het po. 2 uur per week. Het liefst met meer vakdocenten.
Wat ik zelf lastig vind om voor te stellen is die brede culturele vorming in het po. Voor mijn gevoel kies je er dan voor bepaalde zaken níet te doen. Een leerlijn beeldende vorming of muziek is dan niet meer mogelijk toch? Ook vraag ik me af wat een vakdocent dan nog toevoegt. Die komt een 'vak' brengen. En de discipline blijft toch de basis. Ik begrijp dat een discipline niet heel strak omlijnd hoeft te zien. Ik heb als muziekdocent veel met theater en beeldende vorming en die disciplines raak ik zeker aan als ik lesgeef in het po, maar ik ben wel blij dat ik in eerste instantie muziek geef. Dat geeft mij, maar ook de kinderen een duidelijke focus.
Die brede culturele vorming doet mij denken aan CKV in de bovenbouw van het vo. Is dat wat jullie willen in het po? Kortom, hoe moet die cultuurbrede vorming er praktisch uitzien? Zijn er best practices van scholen die al zo werken in het po?

reageer
Ronald Kox 09-10-2023

Blijkbaar laat je in jouw praktijk al zien wat een vakdocent toevoegt Allerd, ook vanuit een bredere benadering dan alleen de eigen discipline. Ik denk niet aan een CKV voor het PO, wel aan een brede leerlijn vanaf groep 1 tot groep 8, die naast een brede basis ook vakspecifieke onderdelen bevat. Daarin zullen accentverschillen zijn vanwege de achtergrond van de docent die het geeft, maar het moet wel leiden tot een goede aansluiting op het voortgezet onderwijs. Als je twee uur per week hebt wil dat niet zeggen dat je ook twee uur per week hetzelfde doet of dezelfde docent hebt. En daarnaast helpt de verbinding met andere leergebieden ook om een bredere toepasbaarheid en ontwikkeling te ervaren dan alleen tijdens de lessen kunst en cultuur. Het klopt dat je dan geen aparte leerlijnen beeldend of muziek meer hebt, maar één leerlijn waarin je zowel een muzikale als een beeldende lijn hebt (naast de andere disciplines). Een soort slimme combinatie van die leerlijnen tot een nieuwe leerlijn. Die zal samen met de vakdocenten met verschillende achtergronden ontwikkeld moeten worden wat mij betreft, waarbij ze er vanuit moeten mogen gaan dat het door vakdocenten gegeven gaat worden.

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel