Door: Ronald Kox

Het is zo’n makkelijke oplossing voor meerdere problemen: alle basisscholen stellen verplicht kunstvakdocenten aan voor het leergebied kunst & cultuur. Daarmee slaan we twee vliegen in één klap: kwalitatief goed cultuuronderwijs en het bestrijden van het lerarentekort. Want weliswaar is cultuureducatie een verplicht onderdeel van het schoolcurriculum, veel leerkrachten voelen zich onvoldoende in staat de rijkdom van cultuureducatie aan te boren.

Een prima plan dus om scholen in het primair onderwijs te verplichten een kunstvakdocent in te zetten. Op een bierviltje kun je uitrekenen dat dit niet duur hoeft te zijn – onderzoeker Arno Neele deed dit een paar maanden geleden in een artikel in de Cultuurkrant.

Sterker nog: in principe kan dit grotendeels uit de reguliere personeelskosten betaald worden via de lumpsum van de school. Er is dan alleen extra geld nodig voor de verbinding met de rijke culturele omgeving van de school en voor een goede aansluiting, een doorlopende leerlijn, tussen wat kinderen óp school leren, en erna. Dat kunnen kosten zijn voor een andere inrichting van vaklokalen, materialen of vervoer naar een cultuuraanbieder.

Uit de laatste monitor Cultuureducatie Primair Onderwijs blijkt dat in 2019 slechts 22 procent van de scholen een vakleerkracht in dienst had. 41 procent huurde zelfs nooit een vakleerkracht in.

Als de school een vakdocent inzet, dan zien we dat de docenten scheef verdeeld zijn over de verschillende disciplines. 87 procent schakelt een vakdocent in voor muziek, 37 procent voor tekenen en handvaardigheid, 33 procent voor theater, 35 procent voor beweging en dans, en slechts 6 tot 12 procent voor erfgoed, media en film.

Slechts 21 procent van alle basisscholen heeft dus wel eens, incidenteel of vaker, een vakleerkracht ingezet voor beeldend, theater en/of dans, en bij andere disciplines hebben we het zelfs over maar 4 tot 7 procent van de scholen. Alleen muziek springt eruit. Daar schakelt 53 procent van de scholen een vakleerkracht muziek voor in. Waarschijnlijk dankzij de Muziekimpuls-subsidies waar Méér Muziek in de Klas een belangrijke rol in gespeeld heeft.

Er zijn dus scholen genoeg waar een kunstvakdocent aan de slag zou kunnen. Maar zijn er genoeg kunstvakdocenten om alle basisscholen te bedienen? We horen steeds vaker dat scholen en culturele bemiddelaars moeite hebben bevoegde kunstdocenten te vinden. Echter: slechts een derde (beeldend) tot een vijfde (muziek en andere richtingen) van de bevoegde kunstvakdocenten werkt in het primair of voortgezet onderwijs. Er zijn bevoegde kunstvakdocenten genoeg – zij willen alleen niet voor de klas.

Dat heeft onder meer te maken met hun onzekere arbeidsmarktpositie: de meeste kunstvakdocenten in het basisonderwijs worden als zelfstandige of via een intermediaire organisatie ingezet. Veel scholen willen geen kunstvakdocenten aan zich binden via een aanstelling. De positie van deze docenten is onzekerder. Hun binding met de school, het team, de leerlingen en de ouders kleiner. Vaak gaat het ook om een beperkt aantal uren per school, waardoor kunstdocenten noodgedwongen werken voor meerdere scholen.

Dit vergt veel van een kunstvakdocent. Er moet met meer schoolteams samengewerkt worden. Meer verschillende leerlingen wordt les gegeven, en dus moet van meer leerlingen de ontwikkeling bijgehouden worden.

En dan is er ook nog het gereis en gesleep met materiaal of instrumenten, van school naar school. In de praktijk heeft een docent soms een volle werkweek aan drie lesdagen. Lastig voor docenten die naast het lesgeven graag een eigen kunstpraktijk hebben.

Het komt niet vanzelf goed. De onderwijssector, de cultuursector en overheden zullen de komende tijd in onderlinge afstemming opties moeten uitwerken.

Geachte Tweede Kamer, geachte minister Wiersma. Pas de huidige onderwijswet aan. Verplicht scholen om te werken met vakdocenten voor het leergebied Kunst en Cultuur, vergelijkbaar met Lichamelijke Opvoeding.

Stel tegelijkertijd ook een nieuwe wet op. Werk samen met staatssecretaris Uslu om gemeenten en provincies te verplichten zorg te dragen voor een rijke culturele omgeving. Zodat we niet meer afhankelijk zijn van tijdelijke programma’s als School en Omgeving, Cultuureducatie met Kwaliteit of Méér Muziek in de Klas. En we een enorme impuls geven aan de kwaliteit van cultuureducatie in dit land.

Tijdens dit LKCAtelier op donderdagmiddag 8 juni presenteren we de hoofdpunten uit het Beroepsprofiel van de kunstvakdocent in het primair onderwijs en de kinderopvang. Hoe zien we de verdere beroepsontwikkeling voor ons? En welke rol kan een kunstvakdocent spelen in het onderwijs? Gratis online deelname, inschrijven wel verplicht.