De toekomst vraagt steeds meer van onze leerlingen: als burger, als werknemer maar vooral ook als mens. Globale en lokale ontwikkelingen gaan steeds meer samen en beïnvloeden hun leven. Die ontwikkelingen gaan snel. Om aangehaakt te blijven is het belangrijk te leren en je te ontwikkelen.

Leven in de 21e eeuw vraagt om een stevige basis, waarop je een leven lang kunt doorontwikkelen. Funderend onderwijs legt deze basis. Daarom hebben we in deze fase een breder perspectief nodig op leren en ontwikkelen in het onderwijs. Cultuureducatie is hierbij van grote toegevoegde waarde.

Vooral beleidsmakers dachten de afgelopen jaren dat hoge cognitieve prestaties op taal, lezen en rekenen bepalende factoren waren om de intelligentie én de kansen op een (school)loopbaan te vergroten. Dit heeft geleid tot verschraling van onderwijs. De beperkte prestatie-indicator ‘toetsresultaten’ werd van middel vaak tot norm verheven.  Het constructivistische gedachtengoed dat alles, en dus ook de leerling, maakbaar is, heeft geleid tot onderwijs met leidende methodes en uniforme werkwijzen.

Leerlingen werden getoetst met uniforme meetinstrumenten en vervolgens afgemeten aan uniforme prestatieprofielen. Waar heeft dit uiteindelijk toe geleid? De kansen zijn niet vergroot, maar er is juist kansenóngelijkheid ontstaan, zoals is te lezen in het rapport De staat van het onderwijs (2016).
Ook constateerde de inspectie dat motivatie voor de lessen laag is. Plezier in leren staat onder druk, terwijl dit juist een belangrijke factor is bij een leven lang leren. 

Het Nederlandse onderwijs maakte weinig werk van het ontwikkelen van talenten van leerlingen, zeker buiten de zaakvakken. Terwijl dat wel van belang is: talentontwikkeling geeft kansen. 
Gert Biesta heeft de afgelopen jaren vele mensen geïnspireerd om veel meer vanuit drie doeldomeinen, kwalificatie, socialisatie en subjectivering naar onderwijs te kijken. 

Onder andere deze manier van kijken naar onderwijs leidt ertoe dat de kern van het onderwijs verschuift naar vorming, zodat leerlingen, nu en in de toekomst zich staande weten te houden in een veranderende wereld. Bildung, de brede persoonlijke, maatschappelijke en culturele vorming en totale persoonsontwikkeling van leerlingen blijkt belangrijker dan ooit. Burgerschap en Bildung vormen een basis om leerlingen te helpen zichzelf en de eigen talenten te ontdekken.

Gemeenten hebben een verantwoordelijkheid voor hun burgers en ook voor het lokale onderwijs. Het is belangrijk dat zij een lokale visie hebben op hun eigen rol. Dat betekent: 

Cultuureducatie, bijvoorbeeld in de vorm van muziek, is belangrijker dan ooit. Het geeft leerlingen ruimte zich te ontwikkelen en hun talenten te ontdekken. Het stimuleert bij hen een open, lerende houding. Het leert ze wendbaar zijn, omgaan met en anticiperen op veranderingen, denken in concepten, dingen delen met elkaar en creatief zijn. Muziek heeft bewezen invloed op de hersenontwikkeling, zowel bij passief ervaren en genieten alsook bij het actief uiten van geluiden, emoties, beweging, beelden en gevoelens. 

Bij het beleven van en praten over kunst, cultuur en muziek komt een breed palet aan 21e-eeuwse vaardigheden aan bod, zoals: waarnemen, denken en dialoog voeren, het leren en toepassen van gesprekstechnieken, (ethische) standpunten herkennen, innemen en respecteren. Maar ook creatief zijn en initiatieven nemen, flexibel zijn, zelfstandig keuzes kunnen maken en moed en ondernemerschap tonen. 

Cultuureducatie geeft de ruimte om Bildung en praktisch onderwijs aan elkaar te verbinden en de 21e-eeuwse vaardigheden stevig in te bedden in het onderwijs. Het ondersteunt daarmee de zaakvakken. Ook kan het een belangrijke rol spelen om kinderen te leren hoe ze kennis kunnen benaderen, wegen, structureren en prioriteren. Die rol wordt steeds belangrijker, zeker omdat kinderen steeds meer via internet kennis binnenhalen. Daarbij is het ook nog gewoon leuk! En dat helpt kinderen weer om plezier te krijgen in leren.

Foto Petra van Haren: Sven Scholten
Foto boven artikel: Universalmuseum Joanneum, Flickr.com