Door Marlies Tal

Gemeenten zijn de belangrijkste overheid voor de financiering van cultuur: 60 procent van de reguliere jaarlijkse overheidssteun voor cultuur komt van lokale overheden (Berenschot¹). Die taak moeten zij dus serieus nemen, misschien wel serieuzer dan de rijksoverheid dat moet doen.

Maar cultuur is voor de gemeenten wel het onderwerp met de meeste keuzevrijheid. Daarom is mijn oproep aan de Tweede Kamer én aan de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs:

Neem regie op het gebied van cultuur. Zorg voor een wettelijke verankering van cultuur in gemeenten zodat cultuur niet meer de zondebok is die altijd moet inleveren als er bezuinigd moet worden. VNG, roep de gemeenten op de krachten te bundelen om dit regelen.

Uiteindelijk levert dat enorm veel op voor de burger. Die wil, zo blijkt uit onderzoek van het SCP, welbevinden, geluk en sociale gelijkheid². Cultuur is daarvoor bij uitstek geschikt! Ga maar na: cultuur maakt het leven mooi, zorgt voor sociale samenhang en voor een goed vestigingsklimaat.

Bovendien is bij cultuurbeoefening iedereen gelijk. Je sociale status doet er niet toe bij het instuderen van een nieuw stuk – het is immers voor iedereen een uitdaging. Samen cultuur beoefenen zorgt ervoor dat mensen veerkracht en een vangnet hebben waardoor ze minder aanspraak op de overheid maken. Kunstbeoefening biedt de mogelijkheid om van ‘overleven naar leven’ te komen als je op andere vlakken in je leven vastloopt.

Om deze essentiële rol van cultuur voor de samenleving te benutten zijn wettelijk verankerde lokale verplichtingen noodzakelijk. Want de culturele sector is belangrijk, maar kwetsbaar: er is gebrek aan gezamenlijke vertegenwoordiging en de arbeidsmarktpositie van kunstprofessionals is ronduit slecht.

Corona maakte dit nog zichtbaarder. Er was het (vermeende) besmettingsgevaar van bijvoorbeeld zingen, cultuurlessen op school stopten abrupt omdat vakdocenten de school niet meer in mochten. Bij het verenigingsleven vielen harde klappen: het aantal leden daalde met gemiddeld 12 procent³. Nog schrijnender was het financiële leed van zzp’ers.

Lichtpuntje was wel dat in 2021 meer Nederlanders in de vrije tijd iets kunstzinnigs of creatiefs deden (ruim 7 miljoen of 43 procent van de Nederlandse bevolking van zes jaar en ouder) dan in 2017.

Maar houden de overheidsinvesteringen in cultuureducatie en -participatie stand als er straks moet worden bezuinigd om de door corona extra gemaakte kosten op te vangen? Dat hangt af van wat er wordt besloten tijdens de coalitievorming.

De coalitieafspraken vormen de basis voor het cultuurbeleid en voor de financiering van de culturele infrastructuur en subsidieregelingen de komende jaren.
Omdat gemeenten de belangrijkste overheid zijn voor de financiering van cultuur is het belangrijk dat hun plannen de juiste ingrediënten bevatten – en dat die plannen overeind blijven bij eventuele bezuinigingsrondes.

Wat moet er gebeuren om cultuureducatie en -participatie een sterkere positie te geven binnen gemeenten? LKCA ziet de volgende acties graag terug in de coalitieakkoorden: