Door Edwin van Meerkerk

Gemeenteraadsverkiezingen worden, net als die voor Provinciale Staten en het Europees Parlement trouwens, vaak overschaduwd door landelijke thema’s. In de media zien we landelijke kopstukken dingen roepen en veel kiezers gaan daarin mee. De kans is daarom huizenhoog dat wat je in maart aankruist in het stemhokje wordt gezien als een eerste reactie op het nieuwe kabinet en op de coronacrisis of welk thema zich op het laatste moment als nieuwshype weet op te dringen.

De brave burger die zich wel verdiept in de lokale verkiezingsprogramma’s treft daar ook nog eens veel thema’s aan die veel meer een zaak zijn van Haags beleid dan van lokale keuzes. Zo las ik in het programma van een partij in mijn woonplaats dat wonen het belangrijkste thema voor hen is. Goed idee en niks mis mee, maar laat de Rijksoverheid juist op dat dossier van plan zijn veel meer de regie te nemen.

Voor veel mensen zal het overigens weinig uitmaken op grond waarvan zij welk vakje rood kleuren. De politieke en maatschappelijke ontwikkelingen dwingen het College van B&W toch uiteindelijk tot het maken van pragmatische keuzes, en dan heb je liever iemand die in het algemeen zo ongeveer in het leven staat als jijzelf, dan een volksvertegenwoordiger die je je stem hebt gegeven op grond van het partijstandpunt ten aanzien van de groenstroken langs de weg of de discussie rond de kwijtschelding van de huurachterstand van de lokale voetbalclub, nietwaar?

Toch is dat een gevaarlijke keuze. Juist omdat zoveel belangrijke thema’s worden bepaald door de landelijke (soms zelfs Europese) politiek heeft de gemeente maar weinig bewegingsruimte. Aan elk van die beleidsterreinen – denk Jeugdzorg, denk WMO – zijn budgetten gekoppeld. Omdat die vaak (veel) te krap zijn, moet de gemeente daarvoor het niet-gebonden geld besteden dat ze ontvangt van het Gemeentefonds en uit lokale belastingen. Het gevolg daarvan is weer dat er voor andere onderwerpen minder geld over blijft. Immers, de landelijke thema’s zijn verplicht, de rest niet.

Juist op deze overige beleidsterreinen kunnen partijen echt verschil maken voor een gemeente. Cultuur is een van die niet-verplichte terreinen in het gemeentelijke beleid en juist hier is de invloed van het lokaal bestuur enorm. De gemeente is de belangrijkste subsidiegever van cultuur als je het landelijk bekijkt, en voor wie niet woont op een plek waar rijkssubsidie terechtkomt – en dat is in de meeste gemeenten het geval – is die invloed nog vele malen groter. Wie de partijkeuze baseert op een onderwerp als cultuur heeft daarom in potentie meer invloed dan wie alleen naar de voor de gemeente verplichte thema’s kijkt.

Er is alleen nóg een probleem: wie de cultuurparagraaf van lokale verkiezingsprogramma’s doorneemt ziet ook daar een grote invloed van de landelijke politiek, zonder dat de schrijvers van het partijprogramma altijd even goed geïnformeerd zijn.

Zo las ik al ergens het voornemen om streng te zijn op de eigen inkomsten van culturele instellingen, terwijl de vorige minister nu net de wijze beslissing nam  daar niet meer naar te kijken, juist omdat is gebleken dat dit helemaal geen effect heeft: instellingen die met hun reguliere activiteiten publieksinkomsten verwerven halen die norm vrijwel altijd al sinds Ronald Plasterk hem invoerde, andere instellingen zijn juist waardevol om heel andere redenen (talentontwikkeling of behoud van erfgoed bijvoorbeeld) en zullen niet snel veel eigen inkomsten genereren.

Wie een gefundeerde keuze wil maken zal dus tussen de regels door moeten lezen: wat vindt deze of gene partij echt belangrijk? Dat zie je soms juist elders in het programma, bij de paragraaf Onderwijs, waar een subsidieregeling voor schooluitjes kan staan (of niet), of bij Toerisme, waar wellicht blijkt dat het cultuurbeleid volgens deze partij niet zozeer op de inwoners is gericht, maar op bezoekers van buiten, of bij de paragraaf over Ruimtelijke ordening, waar je kunt zien dat die atelierruimtes voor kunstenaars wellicht al heel snel tegen de vlakte zullen moeten.
Voor een vruchtbare toekomst van de culturele sector, van makers tot kunstdocenten en van instellingen tot het publiek, is het van levensbelang dat de lokale politiek op deze terreinen de juiste keuzes maakt.

Voor een duurzame lokale culturele sector betekent dat:

En pas nadat u weet wat uw partij van dat soort kwesties vindt uw kruisje in dat vakje zetten.

Dit is een artikel uit de nieuwe Cultuurkrant NL, die in maart 2022 uitkomt.