Democratische idealen staan ook in Europa onder druk, schrijft Jan Jaap Knol. Daarom is investeren in goed cultuuronderwijs absolute noodzaak. Het leert kinderen zich te verplaatsen in andermans perspectief. Dat vormt het beste harnas tegen onverdraagzaamheid.

Vandaag en morgen vindt in Leeuwarden de conferentie Sharing Arts and Heritage plaats. Zware vragen worden er niet geschuwd. We leven in een tijd van grote en snelle veranderingen: technologisch, economisch, klimatologisch en sociaal. Niet eerder in de menselijke geschiedenis waren lokale en globale ontwikkelingen zo met elkaar verweven. Hoe kunnen – tegen die achtergrond – cultuuronderwijs en actieve deelname aan kunst en cultuur bijdragen aan een open wijze van samenleven in Europa? Dat is geen vrijblijvende kwestie. Democratische idealen en vrijheid staan ook in Europa onder druk.

Je hoeft niet ver te reizen in de wereld om het tegendeel te ervaren van vrijheid en democratie. Syrië gaat al zeven jaar gebukt onder de ergste vormen van geweld. Miljoenen burgers sloegen op de vlucht. Tirannie, haat en fundamentalisme hebben de samenleving ontwricht. De monumentale boog van Palmyra, in 2015 opgeblazen door IS, is het symbool geworden van een doorgedraaide haat jegens alles wat afwijkt van het eigen gesloten perspectief op de wereld.

Archeologen uit Oxford maakten, met behulp van de meest geavanceerde digitale middelen een replica van de boog. Deze reconstructie laat zien dat destructie uiteindelijk niet wint. De poort reisde al langs Londen en New York en biedt bezoekers, waaronder veel jongeren, gelegenheid om stil te staan bij dit bijzondere werelderfgoed. De oorspronkelijke boog krijgt de wereld niet terug. Maar hopelijk draagt de reizende replica wel bij aan een hoger bewustzijn van de kwetsbaarheid van ons erfgoed en het belang van vreedzaam samenleven. Dat in de moeilijkste omstandigheden kunst voor mensen troostrijk is, bewees de Syrische pianist Ayham al-Ahmed via de optredens met zijn koor in het vluchtelingenkamp Yarmouk.

Investeren in goed cultuuronderwijs is in het vrije en welvarende Europa een noodzaak. Het biedt kinderen de kans hun verbeelding vrije vleugels te geven. Het helpt hen om grip te krijgen op de wereld en daarin hun eigen weg te kiezen. Maar nog meer dan dat leert goed cultuuronderwijs je om te gaan met meerduidigheid en stimuleert het je vermogen om je te verplaatsen in een ander perspectief. Om écht goed cultuuronderwijs mogelijk te maken, is samenwerking geboden tussen scholen, kunstenaars en culturele instellingen. Ook die samenwerking is geen vrijblijvende zaak. Een dagelijkse oefening in empathie is misschien wel het beste harnas tegen onverdraagzaamheid. Europa heeft het nodig.

Foto: Alessandra Kocman, Flickr.com: De triomfboog in Palmyra, Syrië