In de Cultuurkrant en op dit platform prees Jan Jaap Knol, directeur van de Boekmanstichting, het initiatief van de Duitse regering om voor alle circa 750.000 Duitse achttienjarigen dit jaar een bedrag van 200 euro beschikbaar te stellen voor een culturele activiteit of aankoop. Knol spreekt van een jaloersmakende investering en hoopt dat de Nederlandse regering een vergelijkbaar ‘groot gebaar’ maakt.  

Het gaat bij onze oosterburen om enorme bedragen, maar verkijk je er niet op. Op de begroting van de Duitse Bondsregering is voor 2023 inderdaad 100 miljoen euro gereserveerd voor de ‘Kulturpass’. Maar onze buren zijn niet zo begaan met de cultuurparticipatie door 18-jarigen als deze maatregel doet vermoeden: het geld is vooral bedoeld om de ‘culturele middenstand’ na de coronapandemie een injectie te geven, zo maakte de Staatsministerin für Kultur, Claudia Roth, bij de introductie van de pas duidelijk.  

De besteding verloopt via de ‘Kulturpass’, een app die na veel haperen eerder dit jaar gelanceerd werd en meteen vastliep vanwege de grote belangstelling. Begin augustus hadden 350.000 18-jarigen zich als gebruiker geregistreerd, 130.000 van hen hebben hun 200 euro opgehaald en intussen voor (slechts) ca. 3 miljoen euro aan kaartjes voor voorstellingen of concerten gereserveerd.  

Wat kun je als Duitse jongere doen met de pas? Je mag ermee naar de bioscoop (wat ook het meest gebeurt) maar een passe-partout voor een meerdaags festival boeken zit er helaas niet in. Net zomin kun je met deze cultuurkaart een e-book bestellen bij Amazon of een computerspel kopen. Daarmee lijkt minister Roth weinig consideratie te hebben met – of verstand van – de manier waarop Duitse jongeren cultuur consumeren.  

En dat is niet de enige drempel die ze opwierp. Als je als 18-jarige geen digitale persoons-ID hebt, moet je deze eerst aanvragen om de app te kunnen activeren. Dat is (ook) voor niet-Duitsers, onder wie kinderen van vluchtelingen, een stevige bureaucratische horde.  

Het tegoed kun je ook nog in 2024 verzilveren, maar het is nog onduidelijk of in Duitsland sprake is van continuïteit in het beleid. De Duitse minister voor Cultuur heeft in de Bundestag weliswaar een budget voor voortzetting van de Kulturpass verdedigd maar daarover is nog geen definitief besluit genomen. 

En dan de situatie in Frankrijk. Jan Jaap Knol heeft gelijk als hij naar de Franse ‘pass Culture’ verwijst; 18-jarigen kunnen gedurende 24 maanden 300 euro besteden aan culturele doelen en aankopen. Zo op het oog is dit een veel hoger bedrag dan het tegoed op de Nederlandse Cultuurkaart. En: in tegenstelling tot de Duitse pas is deze digitale pas expliciet bedoeld om de cultuurdeelname door jongeren te bevorderen.  

Na een ministerieel besluit uit 2017 en een uitgebreide (en kostbare) pilot-fase in de periode 2018-2020 ging de pas voor 18-jarigen in 2021 van start. Sinds 2022 is de regeling uitgebreid en krijgen 12- tot 17-jarigen een jaarlijks individueel budget variërend van 20 tot 30 euro. Daarnaast is er een collectief budget voor activiteiten met de klas, variërend van 20 tot 30 euro per kind per jaar.  

De Fransen lijken het allemaal iets gebruiksvriendelijker te hebben georganiseerd dan de Duitsers. Met de Pass Culture kun je naast offline-activiteiten en materialen ook digitale producten en diensten afnemen: film-, museum- en concertkaartjes, abonnementen, boeken, geluiddragers, online diensten (games, e-books, muziek), congressen, cursussen en workshops en materialen voor kunstnijverheid.

De app laat via geotags het culturele aanbod in de buurt zien en stelt je in staat om vrienden hiervoor uit te nodigen. Inmiddels heeft de Franse regering besloten ook voor 2024 geld (€ 200 miljoen) te reserveren voor de Pass Culture.

Interessant zijn de parallellen tussen de Pass Culture en de Franse sportpas, de ‘Pass Sport’. Die pas werd begin 2021 in het leven geroepen toen, vanwege corona, talloze amateur-sportclubs voor hun voortbestaan moesten vrezen door tegenvallende inkomsten en terugbetaalde contributies vanwege hun gedwongen sluiting. Middelbare scholieren en studenten konden (en kunnen) ieder jaar 50 euro besteden aan het lidmaatschap van een sportvereniging. Hier is ca. 100 miljoen euro beschikbaar die ook voor de komende jaren begroot is.  

Voor 2024 is een ‘Pass Colo’ in de maak, waarmee kinderen van 11 en 12 jaar uit gezinnen met geringe financiële armslag naar een vakantiepark (colonie de vacances) kunnen. Of is het bedoeld om een kwijnende sector er bovenop te helpen? 

Anders dan de hierboven beschreven Duitse ‘korte klap’ wekt de Franse aanpak wel vertrouwen in de continuïteit van het beleid dat eraan ten grondslag ligt. De hoop van Jan Jaap Knol dat de Duitse en Franse beleidsmakers een blik over de grens geworpen hebben bij de totstandkoming van hun cultuurpassen voor middelbare scholieren en jongeren wordt door bovenstaande echter niet bewaarheid.  

Hij heeft gelijk als hij stelt dat de op het oog geringe jaarlijkse investeringen in de Nederlandse cultuureducatie voor deze doelgroep niet te vergelijken zijn met die van Duitsland en Frankrijk. Maar als we de bedragen die de Nederlandse overheid sinds de introductie in het vak CKV en de Cultuurkaart heeft gestoken bij elkaar optellen komt ons land waarschijnlijk aardig in de buurt van deze ‘grootse gebaren’. In goed Nederlands noemen we dat: Frappez toujours…