Door: Wilma van der Draaij
Na mijn studie op het conservatorium startte ik mijn eigen muziekschool: Muziekschool Plus. Al snel meldden zich ook leerlingen met autisme. Ik ontdekte dat er naast muzikale vorderingen bij leerlingen met autisme ook andere veranderingen optraden, zoals verbeterde communicatie en rust in het lichaam. Dat stimuleerde mij om mij meer te verdiepen in de mogelijkheden die ik heb bij het lesgeven. Bijvoorbeeld om leerlingen met autisme ook te trainen in hun maatschappelijke weerbaarheid.
Drie beperkingen
Bij het ontwikkelen van een methodiek voor leerlingen met autisme, heb ik onder meer de ‘triade van Wing´ gebruikt. Deze beschrijft de drie beperkingen die kenmerkend zijn voor autisme spectrum stoornissen (ASS):
- Beperkingen in de sociale omgang/interactie: mensen met autisme vinden het moeilijk om relaties met anderen aan te gaan en te onderhouden.
- Beperkingen in de communicatie: mensen met autisme hebben moeite met verbale en non-verbale communicatie.
- Beperkingen in de verbeelding: mensen met autisme hebben moeite met het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid.
Wat is belangrijk bij het lesgeven aan mensen met autisme?
Door studie en ervaringen in mijn lespraktijk heb ik geleerd waar je op moet letten bij het lesgeven aan mensen met autisme. De belangrijkste aandachtspunten zet ik hier op een rij.
Sociale interactie
- Leer het kind met autisme om te gaan met situaties die zich voordoen. Vertel bijvoorbeeld waarom een ander kind droevig is, zodat het begrijpt wat er aan de hand is.
- Leg uit dat hij/zij onderdeel is van een groep mensen die bijvoorbeeld samen aan een optreden werken of die gewoon met elkaar praten
- Leg aan alle leerlingen uit wat autisme is.
- Stimuleer andere leerlingen om begrip te tonen voor het gedrag van een leerling met autisme. Geef zelf het goede voorbeeld.
Communicatie en instructie
- Zorg dat je een band krijgt met de leerling met autisme. Maak echt contact en probeer je te verplaatsen in zijn/haar leefwereld.
- Noem altijd duidelijk zijn/haar naam.
- Bij groepslessen spreken docenten vaak de groep als geheel aan. Een kind met autisme voelt zich dan niet aangesproken. Noem ook dan regelmatig de naam van het kind of maak contact.
- Geef korte, duidelijke instructies en spreek in een rustig tempo.
- Kinderen met autisme interpreteren alles letterlijk. Gebruik daarom concrete taal, geen abstracte taal.
- Controleer of het kind de instructie heeft begrepen. Vraag bijvoorbeeld of hij/zij kan navertellen wat je gezegd hebt. Twijfel je of de leerling het begrepen heeft? Maak dan je uitleg visueel.
- Geef zoveel mogelijk gesloten opdrachten in plaats van vrije opdrachten.
De lesomgeving
- Creëer een veilige, huiselijke lesruimte waarin alles een vaste plek heeft.
- Zorg voor zo min mogelijk onverwachte geluiden en andere prikkels.
- Hang een klok op en gebruik deze steeds.
Omgaan met veranderingen
- Kinderen met autisme hebben moeite met veranderingen of onverwachte dingen.
- Structuur geeft veiligheid. Begin en eindig een activiteit steeds op dezelfde manier, bijvoorbeeld met een begin- en stopliedje.
- Zorg dat de leerling met autisme weet wat er gaat gebeuren. Vertel precies wat je gaat doen. Bij een kind met autisme geef ik bijvoorbeeld altijd aan hoe lang wij met een lied bezig zijn, voordat we naar een ander lied gaan. Ik houd mij ook aan deze tijd.
- Geef veranderingen tijdig aan. Laat het kind bijvoorbeeld in het huiswerkschrift opschrijven wat er gaat veranderen.
Nieuwe situaties verkennen
- Benader de leerling met autisme positief en geef complimenten zodat het meer zelfvertrouwen krijgt.
- Stimuleer het kind door het bijvoorbeeld mee te laten denken over de muziekkeuze.
- Geef aan dat fouten maken mag en dat je ervan kunt leren.
- Leer de leerling met autisme dat hij/zij ook hulp kan vragen aan anderen, en niet alleen aan de docent.
- Stimuleer vriendschappen en benoem – in overleg – een maatje.
- Moedig de leerling aan mee te doen met groepsactiviteiten. Laat hem/haar eens ervaren hoe het is om samen muziek te maken. Dwing hem/haar niet, maar stimuleer het op een speelse manier.
- Organiseer activiteiten met publiek.
Cantus Autismus
In 2015 kwam Wilma op het idee om een optreden te organiseren met leerlingen met autisme en leerlingen zonder beperking. Ook vroeg zij professionele muzikanten om deel te nemen. Zo ontstond Cantus Autismus. Het werd een groot succes. In 2017 volgde een tweede editie. Deze keer namen de leerlingen het publiek mee op een muzikale reis langs verschillende landen. De derde editie met als thema ‘Flower Power’ was een groot succes, waardoor editie vier weer gepland staat in 2021.
Het geleerde toepassen
- Zorg voor duidelijke samenhang in de leerstof.
- Oefen met het toepassen van een vaardigheid in verschillende situaties.
- Gebruik de kennis die een kind op andere vlakken heeft.
- Laat kinderen meedenken. Vraag bijvoorbeeld: hoe vonden jullie het muziekstuk klinken? Zouden jullie er nog iets aan willen veranderen?
Informatie verwerken
- Kinderen met autisme richten zich vaak op details in plaats van op de hoofdzaken.
- Beperk je altijd tot de hoofdzaken.
- Geef het kind na de instructie meer tijd om de informatie te verwerken.
Planning
- Zorg voor een ordening in de tijd. Visualiseer het dagprogramma en het weekoverzicht.
- Structureer het huiswerk: maak duidelijk wanneer de leerling wat moet oefenen.
Contact met ouders
- Tot slot: houd regelmatig contact met ouders, leerkrachten en begeleiders om te evalueren, tips te geven en je aanpak inzichtelijk te maken.
Methodiek ontwikkelen
Momenteel ontwikkel ik een methodiek voor muziekles aan mensen met autisme. Deze methodiek kan in de toekomst waarschijnlijk ook op scholen gebruikt worden en helpen bij de persoonlijke begeleiding van mensen met autisme. Tijdens mijn laatste studie ‘Hoe om te gaan met autisme’ aan Fontys Hogeschool van de Kunsten liep ik stage op basisscholen. Daar kon ik in gesprekken met leerkrachten en ouders testen of mijn aanpak vruchten afwerpt. De resultaten waren positief. Zo constateerde een ouder: ‘Mijn zoon doet nu zelf spontaan dingen die hij anders nooit deed’.
publicatie
artikel
Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)