Door Marijn Cornelis

De Zembla-aflevering ‘Muziekschool in mineur’ van 21 oktober heeft veel losgemaakt in de culturele sector. Ook ikzelf keek met grote belangstelling. Als voormalig pianodocent, directeur van kunstencentra en vanuit mijn huidige functie als directeur-bestuurder van CultuurSchakel in Den Haag, herken ik veel in het programma. Ook ík ben een oud-leerling van een muziekschool.

Een paar dagen na de uitzending blijft er iets bij mij knagen. ‘Richt de muziekscholen weer op, dan komt alles goed’, is de boodschap die blijft hangen. Volgens mij is er in onze samenleving meer aan de hand.

Allereerst: we weten niet eens óf het aantal kinderen dat een instrument bespeelt afneemt: dat wordt bij mijn weten nergens goed gemeten of geregistreerd. Natuurlijk hebben reorganisaties en bezuinigingen negatieve effecten gehad, maar er is nog altijd een gevarieerd aanbod voor muziekonderwijs in de vrije tijd. Het totaal aantal beoefenaars van muziek in de vrije tijd is stabiel. Toch stagneert de aanwas van nieuw instrumentaal talent. Waarom?

Als ik terugkijk naar mijn eigen geschiedenis, realiseer ik me dat er veel meer nodig was dan alleen een muziekschool om mij op te leiden tot muzikant. Ik begon met blokfluit spelen toen ik vijf jaar oud was. Toen een jaar later een vriendje te groot was geworden voor zijn kwartviooltje, vroegen zijn ouders of ik het wilde overnemen. Uiteindelijk ging ik ook pianospelen, en studeerde ik af op het conservatorium. Dat kon ik niet alleen.

Ja, ik had jarenlang zelf thuis geoefend, maar ook talloze mensen om mij heen stimuleerden me om door te gaan. Zij gaven mij kansen: een moeder van een vriendje die op zaterdag met mij samenspeelde, een tante die mij een lening gaf voor een mooi instrument, een vriend bij wie ik in huis mocht oefenen op zijn vleugel en die mij meenam naar concerten, een neef die mij in zijn restaurant liet spelen met kerst, en tantes en ooms die naar mijn optredens kwamen luisteren.

Ik had geluk.

We moeten proberen iederéén die kansen aan te reiken en gezamenlijk iedereen in de stad of dorp te ondersteunen bij de ontwikkeling van hun talenten; muzikaal of anderszins.

Een instrument leren bespelen is niet altijd leuk. Het is ook frustrerend, het gaat langzaam vooruit, je moet heel precies zijn en er iedere dag hard aan werken. En dat is moeilijk, als er steeds minder rust in de thuissituatie is, of je als kind uren achter een beeldscherm doorbrengt.

En: kinderen zijn tegenwoordig eerder bezig met thuis liedjes leren spelen via YouTube, of ze maken elektronische muziek op de PC.

Muziek leren maken moet ‘wel leuk blijven’, zowel financieel als qua toegankelijkheid. Hierbij speelt ook de sociale component een belangrijke rol. Het is daarom belangrijk dat er mogelijkheden zijn om op te treden in een band of orkest, lid te worden van een vereniging of jezelf te laten zien in een talentenjacht. Die ambitie brengt motivatie en discipline. We moeten in Nederland een sociale structuur creëren waarin muziekonderwijs kan bloeien.

Tenslotte hebben we ook te maken met een cultureel probleem dat niet te ontkennen valt: in andere landen wordt het muziekonderwijs vaak meer gestimuleerd of is er nog meer ‘discipline’ in de cultuur. Hierdoor verliezen Nederlandse potentiële muziekstudenten het al snel van die uit het buitenland als ze auditie doen voor het conservatorium. De vraag is met welke investeringen ook wij weer dat hoge niveau kunnen bereiken. Dat zit hem niet alleen in schoolgebouwen, maar in de hele structuur van het cultuuronderwijs.

Wat er moet gebeuren om méér kinderen een instrument te laten spelen? Uiteindelijk komt het neer op sociale structuren waarin mensen bezig zijn met muziek. Vroeger was dat vaak de muziekschool. Nu komen kinderen misschien in aanraking met muziek via individuele vakdocenten, scholen, muziekcollectieven, centra voor de kunsten, buurthuizen, rockbands, orkesten en muziekverenigingen. Iedereen heeft idealiter een ‘dorp’ aan steun en inspiratie tot zijn beschikking. Dat past niet allemaal in één gebouw. Dat is overal.

Ik vind dat er een landelijk onderzoek moet komen om de problemen echt te inventariseren. Wat zijn bijvoorbeeld de redenen voor muziekstudenten om af te haken of juist extra hard door te gaan?

En wat we in ieder geval nodig hebben, zijn ambitieuze landelijke doelstellingen met een fijnmazige regionale en gemeentelijke uitwerking.

De volgende actiepunten zou ik hierin zeker terug willen zien:

Ieder kind dat een instrument leert bespelen, verdient onze maximale steun en aanmoediging. Pas dán creëren we samen een brede sociale omgeving die talent ondersteunt en verder brengt. Laten we zorgen dat gepassioneerde musici geholpen worden en op stimulerende manieren in aanraking komen met de personen en plekken die hen verder brengen met hun talent. Zo zijn we als samenleving dat ‘dorp’ dat creativiteit aanwakkert en ondersteunt.