Ze werken met peuters aan taal, rekenen, sociaal-emotionele ontwikkeling en motoriek, de organisaties voor voorschoolse educatie (VE). Cultuureducatie is een essentieel onderdeel van dit aanbod. Dat zien we bij CultuurSchakel, maar we staan zeker niet alleen.

Pedagogisch professionals uit de kinderopvangpraktijk bevestigen de meerwaarde van kunst en cultuur voor deze doelgroep. Het sluit immers naadloos aan bij spelend en ontdekkend leren, dat in de kern van de kinderopvang verweven is. Deze aansluiting is vooral aanwezig bij procesgerichte cultuureducatie, waarbij niet het eindproduct, maar het creatief proces centraal staat.  

Dat leerde CultuurSchakel uit vele gesprekken met Haagse kinderopvangorganisaties, én uit haar onderzoek ‘Van koelkastwaardig knutselwerk naar creatief proces’. In dit onderzoek interviewden we zes koppels van een pedagogisch medewerker en een pedagogisch coach. We vroegen hoe culturele activiteiten bijdragen aan de ontwikkeling van de allerjongsten. En of ze ook invloed hebben op de deskundigheid van de pedagogisch medewerker. 

Uit ons onderzoek blijkt dat procesgerichte culturele activiteiten een unieke bijdrage leveren aan:  

Cultuureducatie biedt een bijna magische, nieuwe ontwikkeldimensie. Regelmatig horen we in gesprekken terug: ‘Zelfs ‘zorgkinderen’ die nog geen seconde in de kring blijven zitten, zijn betrokken, doen mee en hebben de volle concentratie” of ‘zelfs kinderen die de taal nog niet machtig zijn, participeren, durven te spreken en voelen zich gezien.’

CultuurSchakel heeft twee kerntaken voor de voorschoolse educatie: we organiseren cultureel aanbod voor peuters en we bevorderen de deskundigheid van medewerkers in de voorschoolse educatie. Uit de Haagse praktijk hebben we het volgende geleerd: 

Gebruik de middelen uit CmK als fundament en bouw daarop verder. In Den Haag verzamelen wij het aanbod van de culturele instellingen, maken dit zichtbaar op onze website en adviseren kinderopvangorganisaties bij hun keuze hieruit. We hebben contact met alle 19 Haagse VE-organisaties. (Dat zijn 147 locaties en maar liefst 320 groepen!) Twintig Haagse culturele aanbieders hebben aanbod voor de VE-doelgroep, variërend van theater, muziek en dans tot beeldende kunst en literatuur.  

Ook organiseren wij jaarlijks een themabijeenkomst ‘Kunstbeleving voor de allerkleinsten’ voor alle geïnteresseerde culturele instellingen en VE-organisaties. Afgelopen jaar deelde Christiane Nieuwmeijer haar expertise over het centrale thema ‘muzikaal spel’.  

Daarnaast organiseren wij diverse keren per jaar een stadsbrede training. Bijvoorbeeld de tweedaagse training ‘Begrijpen met je handen’ in samenwerking met Atelier in een Koffer. We trainen het veld om tijdens beeldende lessen meer te werken vanuit een rijk, divers en laagdrempelig materiaalaanbod dat het kind uitnodigt tot ontdekken en denkprocessen ontlokt.  

En ten slotte faciliteren we deskundigheidsbevorderings-trajecten op maat. Met Haagse experts versterken we teams in werken vanuit het creatief proces, in verschillende kunstdisciplines.  

Goed nieuws daarover: vanaf CmK4 hebben we meer financiële ruimte om structurelere samenwerkingen mogelijk te maken tussen VE-organisaties en experts uit het culturele veld. 

Cultuureducatie voor VE-peuters is relevant vanuit meerdere beleidsdomeinen: zowel vanuit onderwijs, zorg en welzijn als cultuur. Bovendien sluit het aan bij een overkoepelend politiek doel: het bevorderen van kansengelijkheid.  

In 2023 en 2024 vroegen Haagse kinderopvangorganisaties met VE-groepen een jaarlijks subsidiebedrag van 350 euro per groep (maximaal 16 peuters) bij ons aan. In 2025 en 2026 zal dit bedrag 640 euro zijn. In totaal stelt de gemeente Den Haag hiervoor 200.000 euro beschikbaar (in 2022 was dit nog slechts 25.000 euro). 

De gemeente stelt middelen beschikbaar vanuit gemixte financiën. Een deel van het subsidiebudget komt uit de Nota Cultuureducatie (25.000 euro), een deel uit de Haagse Preventieaanpak (75.000 euro) en een deel vanuit onderwijsachterstandenbeleid (100.000 euro).

Medewerkers die zelf ‘op de groepen staan’ weten het beste wat de kinderen én zijzelf nodig hebben. Trek daarom samen op! Wij voeren altijd evaluatiegesprekken met alle VE-organisaties aan het eind van elk kalenderjaar. Ook werd een deel van de organisaties geïnterviewd voor ons onderzoek. Bij onze bijeenkomsten, trainingen én cultuurbezoeken vragen we altijd om input vanuit het veld.  

In Den Haag laten de volle wachtlijsten voor trainingen en de praktijkresultaten zien dat onze deskundigheidsbevordering enorm aanslaat. Het belang van werken vanuit het creatief proces breidt zich als een olievlek uit over Den Haag: dít is waar het kinderopvangveld op wil inzetten.  

Het zou uiteraard nóg mooier zijn als deze deskundigheidsbevordering niet zo hard nodig was. Bijvoorbeeld doordat het curriculum van de mbo-opleidingen tot pedagogisch medewerker beter toegerust was op cultuureducatie en studenten daarin direct onderwezen zouden worden.  

Maar totdat dat het geval is, zullen wij er hard aan werken om expertise naar Den Haag te halen, inspiratie te bieden en trainingen te faciliteren.  

Neem van ons aan: het is enorm mooi en waardevol om je in te mogen zetten voor deze doelgroep.

VE-cultuureducatie in Den Haag

CultuurSchakel zet zich sinds de derde beleidsperiode van Cultuureducatie met Kwaliteit ook in voor cultuureducatie voor de allerkleinsten. Dat begon met pionieren vanuit CultuurSchakel. Inmiddels is het werk voor deze doelgroep in een stroomversnelling geraakt, mede dankzij groeiende steun van de gemeente Den Haag en groot enthousiasme van culturele instellingen en kinderopvangorganisaties. Met dit artikel hopen we andere penvoerders, gemeenten en provincies te inspireren.

Meer weten over dit onderwerp? Lees dan het onderzoek ‘Van koelkastwaardig knutselwerk naar creatief proces’